Nick Malik là ví dụ điển hình. Vài tháng nay, anh đã tham gia các bài đánh giá tính cách trực tuyến của ba nhà tuyển dụng tiềm năng khi ứng tuyển vị trí kỹ sư cấp cao, nhưng vẫn chưa tìm được việc.
"Tôi đã gặp một số câu hỏi rất kỳ lạ", Malik chia sẻ. "Các công ty muốn tìm hiểu ứng viên, nhưng để một cỗ máy đánh giá con người quả thực vô lý".
Malik không rõ kết quả bài kiểm tra, tuổi tác hay yếu tố nào khác khiến anh bị loại. Nhưng câu chuyện của anh phản ánh một xu hướng lớn: các công ty ngày càng chú trọng vào yếu tố "phù hợp" - thuật ngữ đang phủ sóng lĩnh vực tuyển dụng.
Ảnh minh họa
Để đánh giá yếu tố trừu tượng này, nhà tuyển dụng sử dụng đủ loại bài kiểm tra tính cách, từ bảng câu hỏi do các nhà tâm lý học đến bói toán, tử vi hay phân tích chữ viết.
Khi công nghệ dần thay thế nhiều công việc và thị trường lao động đông đảo ứng viên đủ năng lực, các công ty có thể kén chọn hơn. Nhiều nhà quản lý tin lý do chính khiến nhân viên thất bại không phải thiếu năng lực, mà là không phù hợp với đội nhóm. Hơn nữa, hiện nay phỏng vấn trực tuyến qua Zoom trở nên phổ biến, việc đánh giá ứng viên dựa vào trực giác ngày càng khó khăn hơn, thúc đẩy nhu cầu cần thêm một công cụ đo lường khác.
Dữ liệu về tỷ lệ các công ty sử dụng bài kiểm tra tính cách không dễ xác định, nhưng Myers-Briggs, một trong những tổ chức cung cấp bài đánh giá tính cách nổi tiếng, cho biết nhu cầu đang gia tăng.
"Tuy nhiên, các công ty cần cẩn trọng để không chỉ tuyển những người giống hệt nhân viên hiện tại", John Hackston, Giám đốc nghiên cứu của Myers-Briggs, nhận định.
Không chỉ trong tuyển dụng, nhiều nhà quản lý còn tìm cách hiểu rõ nhân viên để tối ưu hiệu suất làm việc nhóm. Một nhân sự tại Google từng nhờ Cinzia Biondi, một nhà chiêm tinh học ở Mỹ, giúp giải quyết vấn đề nhóm 5 người của cô có đầy đủ kỹ năng nhưng làm việc không ăn ý.
Thay vì sử dụng bảng câu hỏi dài dòng, Biondi đã chọn thần số học. "Tôi sử dụng tên và ngày sinh của từng thành viên để xác định tính cách và vận mệnh của họ", Biondi kể. "Tôi nói với cô ấy có một thành viên đang mất tập trung vào công việc vì đang trong một giai đoạn đặc biệt của cuộc đời. Nếu giao cho nhiệm vụ khác, kết quả của cả nhóm sẽ tốt hơn".
Biondi, từng là kỹ sư y sinh, hiện tự nhận là một "nhà chiêm tinh doanh nghiệp". Trước đây, tư vấn tuyển dụng và chiến lược kinh doanh theo chiêm tinh chỉ là nghề tay trái, nhưng khi tử vi trở lại thịnh hành, cô đã trở thành một chuyên gia toàn thời gian.
Mặc dù chiêm tinh chưa trở thành xu hướng chủ đạo trong tuyển dụng, Biondi cho biết nhiều công ty đang âm thầm áp dụng. Song, các nhà quản lý thường nói tránh, thay vì nói thẳng với ứng viên "bạn không được chọn vì là cung Thiên Bình hay Bọ Cạp".
Chuyên gia Sheila Lowe, chủ tịch Hiệp hội Phân tích Chữ viết Mỹ, thường được thuê để đánh giá tính cách ứng viên. Ảnh: WSJ
Một số công ty thậm chí thuê chuyên gia phân tích chữ viết để đánh giá ứng viên. Sheila Lowe, chủ tịch Hiệp hội Phân tích chữ viết Mỹ, thường được mời làm nhân chứng trong các vụ kiện và cũng tư vấn cho các công ty về tính cách ứng viên dựa trên chữ viết tay.
Theo Lowe, chữ ký khác biệt rõ rệt so với nét chữ thông thường có thể cho thấy sự không nhất quán giữa đời sống cá nhân và hình ảnh bên ngoài của một người. Chữ viết hoa quá lớn có thể biểu hiện sự kiêu ngạo.
Nhưng thông báo cho ứng viên họ bị loại vì chữ viết không phải cách hay. Một công ty từng nói thẳng với một ứng viên bán hàng rằng "chuyên gia phân tích chữ viết đánh giá anh là người dễ nóng giận". Kết quả, anh này đã nổi đóa ngay lập tức.
Một số nhà tuyển dụng còn tìm kiếm những đặc điểm ít ai ngờ tới. Karen Goumakos, giám đốc kinh doanh tại Reagan Outdoor Advertising, không cần nhân viên bán hàng phải có tinh thần "khách hàng luôn đúng". Thay vào đó, cô muốn họ có chút phản biện, vì khách hàng đôi khi không biết chiến lược quảng cáo nào là hiệu quả nhất.
Goumakos cho biết bài kiểm tra tính cách chiếm khoảng 1/3 quyết định tuyển dụng của cô và có thể là lý do một ứng viên với hồ sơ ấn tượng vẫn bị loại.
"Trước đây, chúng tôi chủ yếu tuyển người dựa trên kinh nghiệm", cô nói. "Nhưng giờ đây, chúng tôi có thể chọn những người có ít kinh nghiệm hơn nhưng có tư duy phù hợp để thành công".
Theo nhà tâm lý học Adam Grant, Trường Kinh doanh Wharton, các bài kiểm tra tính cách có thể hữu ích nếu được thiết kế kỹ lưỡng để xác định các đặc điểm dự báo hiệu suất cao trong từng vai trò cụ thể. Tuy nhiên, nhiều bài kiểm tra chỉ mang tính "mê tín hiện đại", dễ bị thao túng hoặc bóp méo con người thành những nhãn dán đơn giản như "hướng nội" hay "hướng ngoại".
Bảo Nhiên (Theo WSJ)