Hassan Nasrallah, người dẫn dắt Hezbollah 32 năm qua, thiệt mạng trong cuộc không kích của Israel vào ngoại ô thủ đô Beirut, Lebanon, tối 27/9. Hàng loạt thành viên cấp cao khác như Ali Karki, chỉ huy mặt trận miền nam của Hezbollah, và Ibrahim Aqil, tư lệnh đặc nhiệm Radwan, cũng bị hạ sát trong các cuộc tập kích gần đây vào Beirut.
Giới chức Israel hồi cuối tuần đăng một danh sách các lãnh đạo và chỉ huy quân sự cấp cao Hezbollah mà họ nhắm mục tiêu, cho thấy hầu hết đã thiệt mạng.
Các nam hướng đạo sinh mang theo bức ảnh thủ lĩnh Hezbollah Sayyed Hassan Nasrallah trong lễ tang một thành viên nhóm hôm 19/9. Ảnh: Reuters
Theo một số chuyên gia, thay thế Nasrallah rõ ràng là một thách thức lớn với Hezbollah ở thời điểm hiện tại khi những cuộc tập kích thành công của Israel làm dấy lên câu hỏi về an ninh bên trong lực lượng này.
Hezbollah được thành lập với sự hậu thuẫn của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran vào đầu những năm 1980 để chiến đấu với Israel, nhưng họ còn là một phong trào xã hội, tôn giáo và chính trị lớn của người Hồi giáo Shiite ở Lebanon, với Nasrallah là trung tâm.
"Nasrallah chính là chất keo gắn kết Hezbollah. Sự ra đi của ông ấy sẽ thay đổi rất nhiều", Mohanad Hage Ali, phó giám đốc nghiên cứu thuộc Trung tâm Carnegie Trung Đông tại Beirut, nhận xét.
Lina Khatib, nhà phân tích tại viện chính sách Chatham House, trụ sở ở London, Anh, đánh giá việc mất đi Nasrallah là cú sốc lớn đối với nhóm. "Nó cũng cho thấy năng lực vượt trội về an ninh, quân sự cũng như khả năng tiếp cận của Israel trước Hezbollah", bà nói thêm.
"Israel đã tuyên chiến. Israel đang tận dụng cơ hội để xóa bỏ cấu trúc lãnh đạo và phá hủy cơ sở hạ tầng của Hezbollah", Fawaz Gerges, giáo sư quan hệ quốc tế tại Trường Kinh tế London, bình luận. "Họ đang phá vỡ sức mạnh của Hezbollah. Không cần phải giết mọi thành viên Hezbollah, nhưng nếu bạn phá hủy cấu trúc chiến đấu và buộc họ phải đầu hàng, họ sẽ mất đi uy tín".
Người dân Lebanon vốn chia rẽ sâu sắc về vai trò của Hezbollah trong nền chính trị, với chỉ khoảng 30 % dân số nói họ "tin tưởng" vào phong trào này trong khi những người khác tỏ ra giận dữ, muốn một Lebanon không có xung đột giáo phái, theo khảo sát thực hiện hồi tháng 2-4 của Arab Barometer.
Tuy nhiên, hầu hết mọi người đều đồng ý giống như Hage Ali rằng Nasrallah là "chất keo" gắn kết các nhánh của Hezbollah và cái chết của ông sẽ khiến nhóm đối diện một tương lai bất định.
Theo Hage Ali, Hezbollah gần đây đã bị "suy yếu đáng kể cả về danh tiếng, năng lực quân sự lẫn năng lực lãnh đạo". Khả năng phục hồi của nhóm cũng đã giảm đi đáng kể và việc thủ lĩnh Nasrallah bị hạ sát sẽ chỉ khiến vấn đề trở nên trầm trọng hơn.
Dù vậy, giới phân tích cho rằng việc mất đi hàng loạt thủ lĩnh cấp cao khó có thể ảnh hưởng đến Hezbollah trong dài hạn vì lịch sử cho thấy nhóm có khả năng nhanh chóng thay thế các chỉ huy, đồng thời họ vẫn duy trì được một kho vũ khí đáng gờm.
Truyền thông Israel năm 1992 từng ca ngợi vụ ám sát thủ lĩnh Hezbollah Abbas al-Musawi. Khi đó, các nhà phân tích Israel đều cho rằng cái chết của Musawi sẽ là hồi kết đối với Hezbollah.
Tuy nhiên, điều ngược lại đã xảy ra. Kế nhiệm Musawi là người học trò khi đó chỉ ngoài 30 tuổi, Hassan Nasrallah, và Hezbollah duy trì sức sống hơn ba thập kỷ qua.
Theo chuyên gia về Hezbollah Nick Blanford, thành viên cấp cao tại Chương trình Trung Đông thuộc Hội đồng Đại Tây Dương, kế hoạch tìm người kế nhiệm Nasrallah hiện chưa rõ ràng, song nó nhiều khả năng sẽ lặp lại những gì diễn ra vào năm 1992.
Nhiều ánh mắt đang đổ dồn vào Hashem Safieddine, anh em họ của Nasrallah, một giáo sĩ luôn đội khăn xếp màu đen tượng trưng cho hậu duệ nhà tiên tri Mohammed. Là người đứng đầu hội đồng điều hành nhóm, Safieddine giám sát các vấn đề chính trị của Hezbollah. Ông cũng tham gia Hội đồng Jihad, nơi quản lý các hoạt động quân sự.
Safieddin dường như là người kế nhiệm được Nasrallah lựa chọn từ trước. Cố thủ lĩnh Hezbollah đã "điều chỉnh các vị trí cho ông này trong nhiều hội đồng khác nhau của nhóm" và từng để ông phát biểu công khai thay mặt tổ chức, Philip Smyth, chuyên gia nghiên cứu về Hezbollah, cho biết.
Mối quan hệ họ hàng, ngoại hình giống Nasrallah và địa vị tôn giáo của Safieddin là những yếu tố khiến ông là người kế nhiệm tiềm năng.
Hội đồng Shura của Hezbollah sẽ phải họp trong những ngày hoặc tuần tới để chọn ra ban lãnh đạo mới. Nhưng dù ai thay thế Nasrallah, người đó sẽ đứng trước áp lực rất lớn khi phải dẫn dắt một lực lượng đang suy yếu về sức mạnh, cũng như phải đối mặt với làn sóng giận dữ và thất vọng ngày càng tăng ở Lebanon.
"Điều cần lưu ý là cả Hezbollah và Hamas đều đã suy yếu nhưng chắc chắn chưa thể bị loại bỏ hoàn toàn", Sanam Vakil, người đứng đầu Chương trình Trung Đông và Bắc Phi thuộc Chatham House, cho hay. "Họ sẽ tiếp tục chiến đấu, nếu không muốn nói là một thế hệ thành viên thậm chí còn quyết liệt hơn sẽ ra đời".
Sơ đồ ban lãnh đạo quân sự Hezbollah mà quân đội Israel đăng tải cho thấy hầu hết chỉ huy cấp cao đã bị loại bỏ. Ảnh: X/IDF
Viết trên tờ Haaretz, nhà báo kỳ cựu Jack Khoury đặt câu hỏi liệu những vụ ám sát thủ lĩnh Hezbollah có thực sự mang lại lợi ích cho Israel hay không. "Đây không phải vụ hạ sát thủ lĩnh Hezbollah đầu tiên mà Israel thực hiện. Họ sẽ nhanh chóng nhận ra rằng những người thay thế không tỏ ra ôn hòa hay ít hiếu chiến hơn".
"Hezbollah là một tổ chức mạnh mẽ với chuỗi chỉ huy chặt chẽ, có thể đảm bảo tính liên tục ở cấp lãnh đạo", Blanford nói.
Viết trên báo L'Orient-Le Jour ngay sau vụ hạ sát, nhà bình luận Anthony Samrani cảnh báo không nên đánh giá thấp khả năng của Hezbollah.
"Chúng ta không biết gì về những gì đang diễn ra bên trong họ, cũng không biết gì về ý định của Iran", nước hỗ trợ chính cho Hezbollah, ông viết. "Israel đã thực hiện hàng nghìn cuộc không kích trong một tuần, có thể phá hủy được phần nào kho vũ khí nhóm nắm giữ. Nhưng 150.000 tên lửa và rocket trong tay Hezbollah, cũng như hàng chục nghìn thành viên nhóm, đều không thể biến mất trong chớp mắt".
"Chúng ta không thể loại trừ thực tế là Hezbollah vẫn có phương tiện để đáp trả cũng như mở ra một cuộc xung đột toàn diện và kéo dài hơn", ông lưu ý. "Mọi kịch bản đều có cơ hội xảy ra".
Về phần Israel, giới quan sát đa phần đều đồng tình rằng các cuộc tập kích của họ vẫn sẽ chưa dừng lại.
"Israel cho rằng họ đã đạt được động lực mạnh mẽ sau cái chết của Nasrallah và muốn tận dụng tối đa khoảng trống lãnh đạo bên trong Hezbollah", Ali Rizk, nhà phân tích an ninh và chính sách tại Trung Đông, cho hay.
Vũ Hoàng (Theo Al Jazeera, Times of Israel, AFP, Reuters)