Dữ liệu của Cục Thống kê Australia (ABS) hồi đầu tháng 8 tiết lộ một tương lai ảm đạm về mặt nhân khẩu học của nước này. Ba dự báo đều cho thấy mức sinh trong tương lai thấp hơn trung bình quốc tế. Trong một kịch bản giả định, tổng tỷ suất sinh có thể giảm xuống 1,45 trong 5 năm tới và duy trì ổn định. Giả định khác, con số tăng lên 1,75 giữ ở mức đó. Giả định cuối cùng, tổng tỷ suất sinh sẽ loanh quanh tại mốc 1,6 như hiện tại. Ở cả ba kịch bản, con số đều thấp hơn mức cần thiết 2,1 để duy trì quy mô nhân khẩu ổn định.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tổng tỷ suất sinh (số trẻ sơ sinh trên một phụ nữ) cần thiết để duy trì quy mô dân số là 2,1. Trong khi đó, con số tại Australia giảm xuống dưới mức này vào những năm 1970, tăng trở lại vào cuối những năm 2000. Khi đó, nền kinh tế được cải thiện, điều kiện tiếp cận với dịch vụ chăm sóc trẻ em tốt hơn và sự ra đời của "Tiền thưởng Trẻ em Khối thịnh vượng chung" thúc đẩy người dân sinh con. Tuy nhiên dân số Australia lại lao dốc, chạm mức thấp kỷ lục là 1,59 trong năm đầu tiên Covid-19 lây lan.
Nguyên nhân của tình trạng này là các biện pháp tránh thai hiệu quả được phổ biến rộng rãi trong 50 năm qua. Bên cạnh đó, tiền thuê nhà, mua nhà, thế chấp và các chi phí sinh hoạt khác hiện vượt quá khả năng của nhiều người trẻ. Đối với phụ nữ, việc lập gia đình, có con và duy trì công việc tốt dường như là quá tải. Nhiều nghiên cứu cho thấy gánh nặng chăm sóc gia đình vẫn đè nặng lên vai người phụ nữ.
Phân tích của Viện Grattan cho thấy chi phí chăm sóc trẻ em ở Australia đắt đỏ đến nỗi các bà mẹ có thể phải dành 100% tiền lương thực lĩnh chỉ để nuôi con. Ủy ban Cạnh tranh và Người tiêu dùng Australia cũng chỉ ra rằng dịch vụ trông trẻ không dễ tiếp cận, giá cả không phải chăng.
Tổng tỷ suất sinh của Australia đã giảm, có thể lao dốc trong 5 năm tới. Ảnh: Flickr
Tỷ suất sinh giảm khiến Australia có thể đối phó với hai thách thức chính: dân số già và thiếu nguồn lực lao động. Tiến sĩ Amanda Davies, nhà nhân khẩu học đầu ngành, cho biết các quốc gia khác đã bắt đầu giải quyết vấn đề này, chẳng hạn Nhật Bản. Nước này bắt đầu thử nghiệm sử dụng robot và dịch vụ trí tuệ nhân tạo để chuẩn bị cho dân số ngày càng già hóa. Bà Amanda khuyến nghị Australia nên học tập theo mô hình này.
Ngoài ra, theo Sarah Harper, Giám đốc Viện Lão hóa dân số Oxford, thay vì tập trung vào đảo ngược tình trạng suy giảm dân số, các nước nên học cách chung sống với nó. Điều này có nghĩa về lâu dài, họ sẽ cần tìm giải pháp để đảm bảo lực lượng lao động tiếp tục phát triển.
Các nghiên cứu cho thấy xu hướng giảm sinh đang lan rộng. Theo công bố của Tạp chí Lancet, một nửa quốc gia trên thế giới có tỷ lệ sinh thấp dưới mức trung bình.
Tỷ lệ sinh tại Hàn Quốc giảm xuống mức thấp nhất thế giới là 0,72. Con số ở Ấn Độ - quốc gia đông dân nhất thế giới cũng dưới mức 2,1. Nhiều chuyên gia nhận định trật tự dân số thế giới đang thay đổi. Quốc gia châu Phi có mức sinh cao nhất là Nigeria dự kiến sẽ vượt Trung Quốc, trở thành nước đông dân thứ hai thế giới vào cuối thế kỷ này. Tuy nhiên, ngay cả tỷ lệ sinh của Nigeria cũng đang giảm. Dự đoán của Lancet cho thấy con số sẽ trượt từ 4,7 xuống 1,87 vào cuối thế kỷ này.
Như vậy, sự gia tăng dân số thế giới sẽ chuyển hướng sang các nước dễ bị tổn thương, khó khăn về kinh tế và môi trường. Vốn đã thiệt thòi về kinh tế, các quốc gia này cần cung cấp việc làm, nhà ở, dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho lượng người tăng nhanh, vào thời điểm dân số phần còn lại của thế giới giảm. Mặt khác, lực lượng lao động trẻ của họ tăng lên, trở thành nguồn tài nguyên có giá trị khi các nước khác đối mặt với thách thức già hóa.
Thục Linh (Theo Conversation, ABC)