Thủa bé xa bố mẹ, Tùng Dương sống với bác ở Bắc Giang. Cái nôi của quan họ đã góp phần nuôi dưỡng tâm hồn cậu bé sinh năm 1983. Anh hát rất hay những làn điệu dân ca truyền thống và mang về không ít giải thưởng cho Trường tiểu học Ngô Sĩ Liên. Ở Nga, bố mẹ thường tìm gửi những đĩa nhạc mới về cho con trai, tạo cơ hội cho Tùng Dương tiếp xúc với jazz từ lúc còn rất nhỏ. Điều đó góp phần định hình phong cách của Tùng Dương sau này.
Lên Hà Nội học từ năm 12 tuổi, Tùng Dương tiếp tục nuôi dưỡng giấc mơ âm nhạc. Năm 13 tuổi, anh chàng nhỏ bé giành Huy chương vàng Giọng Hát Tuổi Hồng toàn quốc và được mời sang Nga biểu diễn cùng những tên tuổi như Mỹ Linh, Đăng Dương. Đây không chỉ là chuyến xuất ngoại đầu tiên, chuyến hạnh ngộ cha mẹ ở xứ bạch dương xa xôi mà còn đánh dấu mốc Tùng Dương tiến vào con đường chuyên nghiệp.
Tuy nhiên, không phải ai cũng ủng hộ anh theo nghiệp hát. Cố NSND Trần Hoàn - ông trẻ của Tùng Dương - từng bảo: "Cháu không thể hát được vì nghệ thuật rất chông gai. Thể lực của cháu thì quá yếu". Tùng Dương đã âm thầm cố gắng để chứng minh điều ngược lại. Theo anh, thứ quan trọng trong cuộc sống không phải tìm lời lẽ tranh cãi mà hành động để người khác phải thay đổi quan niệm về mình.
Năm 1999, Tùng Dương thi đỗ Nhạc viện Hà Nội (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam) và có 10 năm học tập dưới sự dẫn dắt của NSND Quang Thọ. Nổi tiếng thông minh nhanh ý, anh được thầy cô yêu quý. Mỗi lần thi môn Ký xướng âm, thầy thường bắt Tùng Dương ngồi riêng một chỗ vì sợ cho các bạn quay bài.
Khả năng bẩm sinh và sự rèn giũa nghiêm khắc đã giúp Tùng Dương liên tục tỏa sáng qua các cuộc thi. Anh đoạt hàng loạt giải thưởng: Giải ba cuộc thi Giọng Hát Trẻ Hà Nội năm 1999, Giải ba cuộc thi Giọng Hát Hay Hà Nội năm 2001 và Giải nhất năm 2003. Năm 2004, Tùng Dương được biết đến trên cả nước khi chiến thắng tại mùa đầu tiên Sao Mai điểm hẹn.
Khởi đầu với phong cách "quái", Tùng Dương từng gây ra nhiều phản ứng trái chiều. Tuy nhiên, theo năm tháng, anh đã dần hòa nhập với thị trường giải trí mà không làm mất đi màu sắc nghệ thuật của mình bằng nhiều diện mạo khác nhau. Tùng Dương không đóng đinh vào một thể loại cố định mà theo đuổi nhiều thể loại âm nhạc khác nhau, như jazz, pop, dân gian đương đại (album "Chạy trốn"), New Age (album "Những ô màu khối lập phương"), electronic (album "Li ti"), world music, cho đến cả nhạc cách mạng và nhạc xưa (nhạc trữ tình trước năm 1975). Điều này giúp anh mở rộng đối tượng khán giả. Nhà báo và công chúng đã ghi nhận được những nỗ lực của Tùng Dương, từ những cuộc khảo sát qua các chương trình như diễn chung với Nguyên Lê, với Unit Asia hay thậm chí là những chương trình phòng trà. 5 năm đoạt giải Cống Hiến, một lần đoạt giải Mai Vàng (2006), một lần đoạt giải Album Vàng của năm (2010) là những ghi nhận không nhỏ với chàng ca sĩ 29 tuổi.
Tùng Dương luôn biết mình đang đứng ở đâu. "Người nghệ sĩ bản năng nhưng vẫn phải lý trí để biết cái ghế nào hợp với mình. Bản tính của tôi không mạnh về chiêu trò, tôi không có gì khác ngoài âm nhạc. Con người nếu không tự rèn luyện trong những chuyến đi sẽ bị bó hẹp ở một không gian. Cũng có người chọn đứng yên bởi họ không muốn thay đổi hình ảnh, tư duy âm nhạc. Năng lực của họ phù hợp với sự cố thủ đó. Tôi ở dạng thứ hai - luôn muốn thay đổi bản thân, luôn muốn phủ nhận mình, làm cách mạng với chính mình, chuyển từ máu nóng sang máu lạnh. Tôi bắt lỗi được mình rất nhiều khi nghe lại những album cũ" - anh tâm sự.
Là một trong những cái tên đảm bảo cho việc bán vé, Tùng Dương mê hoặc người nghe bởi giọng hát phi giới tính, hiếm có ở Việt Nam, vừa kỹ thuật, vừa liêu trai, có thể đẩy cái mạnh mẽ của người đàn ông lên tới tận cùng nhưng khi cần yếu đuối, còn mong manh hơn một cô gái. Chất tenor (nam cao) nhưng vẫn mang màu sắc của giọng baritone (nam trung) là cơ sở để anh thể hiện nhiều sắc thái của giọng hát.
Được xem như một divo nhưng Tùng Dương khiêm tốn cho rằng anh chưa xứng với danh hiệu ấy. Tùng Dương thích được gọi là một nghệ sĩ thử nghiệm. "Chàng Trương Chi 8x" - theo như cách anh tự nhận - sẽ tiếp tục thử thách mình trong liveshow "Tùng Dương - Hát tình ca" tại Nhà hát TP HCM vào hai ngày 6 và 7/12.
Huy Phạm