Ngày 13/2, đề văn dành cho học sinh lớp 11 trường THPT Chuyên Vĩnh Phúc thi khảo sát chất lượng THPT quốc gia lần 3 được dư luận chú ý vì trích dẫn lời bài hát "Lạc trôi" do nam ca sĩ Sơn Tùng M-TP sáng tác và thể hiện.
TS Trịnh Thu Tuyết. |
TS Trịnh Thu Tuyết, nguyên giáo viên Ngữ văn, trường THPT Chu Văn An (Hà Nội) cho rằng, gần đây một số trường có xu hướng đưa vào đề thi Ngữ văn câu hỏi mở có nội dung gắn với một trào lưu, một hiện tượng nhất thời của một bộ phận giới trẻ. Những đề thi này yêu cầu học sinh luận bàn về các hiện tượng có thật của đời sống xã hội ngày càng trở nên quen thuộc, đem lại sự hứng thú cho thí sinh, góp phần đưa văn chương tới gần với cuộc sống, giảm thiểu khoảng cách giữa "lý thuyết màu xám" và "cây đời mãi mãi xanh tươi".
Tuy nhiên, đối với đề thi trích dẫn bài hát "Lạc trôi" của ca sĩ Sơn Tùng thì cô Tuyết cho rằng chưa thực sự hay. Bởi đó là những câu hát khơi gợi "xúc cảm nhè nhẹ, buồn buồn, không sâu sắc; hình tượng ngôn từ mòn cũ, đơn điệu...".
"Điều khiến ca từ gây sốt nhiều khi không phải do giá trị nội dung hay nghệ thuật mà chỉ đơn thuần là dung dưỡng, nuông chiều những tình cảm nông nhẹ, có sắc thái lãng mạn, đặt trong một giai điệu du dương, được chuyển tải bởi một cái tên nào đó được đám đông thần tượng", cô Tuyết nói.
Giáo viên Văn này cho rằng, mỗi người có cách đánh giá của riêng mình về một sự việc hiện tượng, hay cụ thể một ca từ, một đoạn văn bản sử dụng làm ngữ liệu đọc hiểu. Sự đánh giá đó liên quan tới phông văn hoá hoặc sở thích riêng của mỗi người.
Tuy vậy, theo nữ giáo viên từng đạt giải nhất cuộc thi giáo viên giỏi Văn của thành phố Hà Nội thì ngữ liệu đọc hiểu, nếu chọn ca từ, cần hướng tới những tác phẩm có giá trị thẩm mỹ, nhân văn sâu sắc, góp phần bồi dưỡng xúc cảm cao quý cho con người. Không nên vì mục đích tạo hứng thú hoặc gây ấn tượng đơn thuần mà tìm tới những tác phẩm không sâu sắc.
"Khi lạm dụng tâm lý đám đông, bỏ qua những yêu cầu chuẩn mực của môi trường sư phạm về đạo đức, thẩm mỹ..., đề bài có thể tạo hứng thú cho một bộ phận học trò nhưng lại không có giá trị định hướng cho xúc cảm thẩm mỹ, xúc cảm đạo đức tích cực vốn luôn là nhiệm vụ sư phạm của nhà trường. Những ngữ liệu, học liệu đưa vào nhà trường, vào các đề thi luôn phải đảm bảo tính chuẩn mực, tính sư phạm, không giới hạn năng lực tư duy sáng tạo và quan điểm cá nhân nhưng cũng không được làm phương hại tới mục đích cao nhất của giáo dục là hướng tới Chân - Thiện - Mỹ", cô Thu Tuyết khẳng định.
Theo cô, các phát ngôn, ca từ, hiện tượng xã hội... cho đến nguồn gốc xuất xứ của chúng luôn cần có sự lựa chọn thận trọng trước khi trở thành ngữ liệu, học liệu trong nhà trường. Trong hàng chục năm gắn bó với nghề giảng dạy môn Ngữ văn, cô Tuyết từng sử dụng ca từ bài hát làm ngữ liệu đọc hiểu và đã đăng trên báo, trên trang cá nhân được học sinh làm bài rất hứng thú và xúc động.
"Đưa nội dung thơ ca, âm nhạc vào đề thi là xu hướng mới. Tuy nhiên, vấn đề quan trọng là lựa chọn ca từ nào làm ngữ liệu đọc hiểu để khơi gợi xúc cảm nhân văn, không tạo những định hướng lệch lạc cho thẩm mỹ và sự phát triển nhân cách của học trò", cô nói.
Nguyên giáo viên Văn của trường Chu Văn An giải thích, cần phải hiểu rõ thế nào là đề mở? Đó là những đề bài phát huy tính chủ động sáng tạo của trò. Tính chất mở của đề thể hiện ở phần học liệu và phần yêu cầu. Các câu đọc hiểu và nghị luận xã hội nới rộng phạm vi học liệu gần gũi, thiết thực với cuộc sống, không bó hẹp trong phạm vi mòn cũ của học đường. Nhưng quan trọng nhất không hẳn ở học liệu mà là yêu cầu suy ngẫm, lý giải, luận bàn. Các yêu cầu này không nên có tính áp đặt, định hướng mà cần dành cho học sinh một khoảng trống để tư duy sáng tạo, chủ động.
Ví dụ, có đề bài đưa một học liệu tưởng là "mở" nhưng đã định hướng suy nghĩ đánh giá như "Bà X thẳng thắn nói...". Vì vậy, có thể từ những học liệu quen thuộc, thậm chí xưa cũ, nhưng vẫn đáp ứng yêu cầu mở khi yêu cầu học sinh suy ngẫm lý giải theo cách nhìn, nhận thức, tư duy thời đại mới. Ví dụ câu chuyện về An Dương Vương và Mỵ Châu, Trọng Thủy, hay cách nhìn nhận nhân vật Tấm, Cám; Thuý Vân, Thuý Kiều...
Bên cạnh đó, một số đề thi như câu chuyện về em Nguyễn Văn Nam hy sinh thân mình cứu bạn được đưa vào đề thi tốt nghiệp THPT năm 2013; đề thi đại học khối D năm 2012 yêu cầu bàn luận về quan niệm "Ngưỡng mộ thần tượng là một nét đẹp văn hóa nhưng mê muội thần tượng lại là một thảm họa", đề thi về giàn khoan 981 năm 2014... là những đề hay và mang nhiều ý nghĩa.
Hoàng Thùy
Xem thêm chia sẻ của giáo sư, nhà giáo nhân dân Trần Đình Sử về đề văn có sử dụng bài hát "Lạc trôi":