Hồ nước trong cụm di tích sau khi được tôn tạo. Ảnh: Trần Hóa
Cụm di tích nền nhà, hồ nước Nguyễn Nhạc (1743-1793) rộng 5.400 m2 ở làng H'lang, xã Yang Nam, huyện Kông Chro được phục dựng từ năm 2009.
Phần nền nhà, hồ nước, giếng cũ - nơi ông Nguyễn Nhạc từng sinh sống, gặp gỡ, giao thương với đồng bào Ba Na trong ngày đầu tập hợp lực lượng khởi nghĩa, đã được tôn tạo bằng đá ong.
Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai còn xây thêm nhà bia, đền tưởng niệm. Tổng kinh phí cho dự án hơn một tỷ đồng.
Riêng kho tiền ông Nhạc là một hốc đá kín đáo bên bờ suối, cách nền nhà khoảng 4 km về phía hướng đông bắc hiện chưa có kinh phí đầu tư tôn tạo. Khu vực nay hơn 200 năm trước, ông Nguyễn Nhạc cất giấu tiền để nuôi quân. Nay tiền đã thất lạc, chỉ còn hốc đá khô cạn, xung quanh cây cối um tùm.
Khe đá từng là nơi ông Nguyễn Nhạc cất giấu tiền. Ảnh: Trần Hóa
Ông Nguyễn Trọng Hiếu, Giám đốc Trung tâm Văn hóa Thông tin và Thể thao huyện Kông Chro cho biết, hồ nước, nền nhà và kho tiền là một trong những dấu tích quý giá của vương triều Tây Sơn. Nơi đây, những nhà khảo cổ học còn phát hiện những dấu tích cho thấy vùng đất này từng là một đại công xưởng chế tác đồ đá có niên đại hàng nghìn năm, cùng những dấu tích của nền văn hóa Champa.
Đặc biệt, ở chính giữa nền nhà ông Nhạc, các nhà khảo cổ còn phát hiện nền móng kiến trúc của tháp Chăm và tượng rắn nhiều đầu, khá phổ biến trong các di tích văn hóa Champa thế kỷ XIV-XV.
Cụm di tích hồ nước, nền nhà ông Nguyễn Nhạc sau trùng tu. Ảnh: Trần Hóa
Ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ đã chọn vùng đất Tây Sơn Thượng đạo để lập căn cứ địa cho cuộc khởi nghĩa Tây Sơn, năm 1771 - 1773.
Trong quá trình xây dựng, từ khu vực trung tâm là lũy An Khê (nay thị xã An Khê, Gia Lai) anh em Tây Sơn đã ngược dòng sông Ba, vận đồng người dân đồng bào thiểu số, trong đó có người Ba Na tham gia, ủng hộ lực lượng khởi nghĩa.
Nền nhà, hồ nước, kho tiền là nơi ông Nguyễn Nhạc chọn làm điểm dừng chân, trong những chuyến xuôi về phía nam, nhằm tìm nguồn lực cho cuộc khởi nghĩa.
Trần Hóa