Annabelle Huang, doanh nhân 28 tuổi sống tại Thâm Quyến, gần đây may mắn trúng một giải thưởng đặc biệt sau khi tham gia chương trình thử nghiệm tiền kỹ thuật số của chính phủ Trung Quốc.
Bằng cách tham gia thông qua ứng dụng WeChat, cô nhận được một phong bao điện tử với 200 nhân dân tệ điện tử, hay eCNY, trị giá khoảng 30 USD. Để sử dụng số tiền này, Huang chỉ cần đến một cửa hàng chấp nhận eCNY, sau đó quét mã QR bằng ứng dụng để thanh toán.
"Cách thức thanh toán đồng eCNY tương tự những gì tôi cần làm ở trên các ứng dụng ví điện tử ở Trung Quốc, mặc dù trải nghiệm nó đem lại chưa thực sự mượt mà", cô Huang chia sẻ.
Một quầy giao dịch chấp nhận đồng nhân dân tệ điện tử ở Trung Quốc. Ảnh: New York Times.
Thông qua việc tung ra loại tiền kỹ thuật số quốc gia, Trung Quốc kỳ vọng sẽ tái định hình cách thức hoạt động của đồng tiền do chính phủ hậu thuẫn với những tiêu chuẩn khác biệt với tiền mặt và tiền gửi kỹ thuật số. Năm ngoái, Ngân hàng trung ương nước này đã bắt đầu thử nghiệm eCNY ở bốn thành phố, và gần đây tiếp tục mở rộng thí điểm sang các thành phố lớn hơn như Bắc Kinh và Thượng Hải.
Đồng nhân dân tệ điện tử chỉ là một trong nhiều nỗ lực của các ngân hàng trung ương trên khắp thế giới nhằm đưa các hình thức tiền kỹ thuật số mới vào lưu thông. Nhiều quốc gia cho rằng hình thức mới này cho phép tiền di chuyển nhanh hơn cũng như tạo điều kiện cho người dân tiếp cận các công cụ tài chính trực tuyến.
Khác với Bitcoin được thiết kế phi tập trung để không công ty hoặc chính phủ nào có thể kiểm soát, các loại tiền kỹ thuật số sẽ do các ngân hàng trung ương phát hành nhằm tạo ra lợi thế kiểm soát tài chính. Những loại tiền này là một giải pháp thay thế tiền mặt và có thể giúp chính phủ dễ dàng theo dõi các giao dịch tài chính nhằm ngăn chặn hành vi rửa tiền, gian lận tài chính và tài trợ khủng bố.
Theo Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS), trong năm 2020, đã có hơn 60 nước tiến hành thử nghiệm các loại tiền kỹ thuật số quốc gia, so với chỉ hơn 40 nước một năm trước đó. Các quốc gia như Thụy Điển hay Bahamas thậm chí đã tiến hành thử nghiệm trên quy mô toàn quốc, áp dụng với mọi công dân.
Trong khi đó ở Mỹ, ý tưởng về tiền kỹ thuật số quốc gia vẫn chỉ là các nghiên cứu cơ bản. Tuy nhiên, điều đó có thể sớm thay đổi khi Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen tuần trước đã cho rằng một loại tiền kỹ thuật số của Mỹ là "hoàn toàn đáng xem xét" vì nó "có thể đem lại quá trình thanh toán nhanh hơn, an toàn hơn và rẻ hơn".
Chưa rõ chính phủ Mỹ định hướng tầm nhìn phát triển tiền điện tử ra sao, nhưng hiện tại Trung Quốc đã khiến phần còn lại của thế giới phải tụt lại phía sau khi nói đến loại tiền này.
Yaya Fanusie, thành viên của Trung tâm Sức mạnh Kinh tế và Tài chính, cho biết: "Đây không chỉ là tiền điện tử, mà còn là công cụ thu thập dữ liệu theo thời gian thực cho phép nền kinh tế Trung Quốc thông minh và thích ứng tốt hơn".
Mặc dù chính phủ Trung Quốc chưa xác nhận khi nào áp dụng thanh toán eCNY trên phạm vi toàn quốc, một số quan chức đề cập đến việc đồng tiền này sẽ được sử dụng cho khách du lịch trong sự kiện Thế vận hội Bắc Kinh năm 2022. Các bài báo và bài phát biểu gần đây của các quan chức nước này cũng nhấn mạnh tham vọng dẫn đầu thế giới về tiền điện tử.
"Quyền phát hành và kiểm soát các loại tiền kỹ thuật số sẽ trở thành một lĩnh vực cạnh tranh mới giữa các quốc gia có chủ quyền. Trung Quốc có nhiều lợi thế và cơ hội trong việc phát hành tiền tệ kỹ thuật số quốc gia, vì vậy việc này nên được tăng tốc để nắm bắt chặng đường đầu tiên", một bài báo trên tờ China Finance viết.
Quá trình phát triển của eCNY bắt đầu vào năm 2014, sau khi Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc thắt chặt hoạt động của đồng Bitcoin trong nước. Tới năm 2016, Viện tiền tệ kỹ thuật số trực thuộc Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc được thành lập và bắt đầu thử nghiệm eCNY từ năm ngoái ở các thành phố Thâm Quyến, Tô Châu, Trường An và Thành Đô.
Các quan chức thuộc Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc cho biết thiết kế của eCNY chỉ vay mượn một số yếu tố kỹ thuật nhỏ từ Bitcoin và không sử dụng công nghệ Blockchain.
Ứng dụng chính thức của đồng nhân dân tệ kỹ thuật số. Ảnh: Reuters.
Trong ngày lễ mua sắm 12/12 năm ngoái, 20 triệu nhân dân tệ điện tử đã được phát miễn phí cho người dân thông qua hình thức quay số ngẫu nhiên. Tuy nhiên, người nhận chỉ có vài tuần để tiêu loại tiền này trước khi nó biến mất. Cho đến nay, chỉ có một số nhà bán lẻ chấp nhận thanh toán loại tiền này. Nhưng những người dùng ban đầu cho biết trải nghiệm sử dụng eCNY rất giống với Alipay và WeChat Pay nên sẽ không khó để chuyển sang nếu được triển khai trên toàn quốc.
Yifan Gao, một nhà phân tích tài chính tại Thâm Quyến, đã sử dụng 200 eCNY của mình để mua đồ ăn nhẹ tại 7-Eleven cho biết: "Tôi hoàn toàn ổn khi thanh toán bằng eCNY, vì nó khá mượt mà và nhanh chóng".
Gao nói thêm rằng eCNY sẽ chỉ trở thành xu hướng phổ biến nếu mọi người có thể gửi nó cho bạn bè, điều này là không thể với phiên bản dùng thử.
Eswar Prasad, cựu lãnh đạo bộ phận Trung Quốc của Quỹ Tiền tệ Quốc tế, cho biết một trong những yếu tố quan trọng thúc đẩy eCNY là sự thành công của WeChat Pay và Alipay. Việc một hình thức tài chính thay thế mới được tạo ra từ hai nền tảng này đã khiến các quan chức Trung Quốc lo lắng và bắt đầu có động thái cứng rắn đối với Jack Ma, người sáng lập Alibaba và Ant Financial, công ty sở hữu Alipay.
Ông Prasad cho rằng: "eCNY sẽ là một cơ chế phòng thủ với mục tiêu duy trì vị thế của đồng tiền do ngân hàng trung ương hậu thuẫn".
Nếu eCNY thành công, nó sẽ mang lại cho ngân hàng trung ương Trung Quốc những quyền lực mới, bao gồm các loại chính sách tiền tệ mới giúp nền kinh tế phát triển. Một số nhà kinh tế dự đoán với loại hình tiền kỹ thuật số quốc gia, một ngân hàng trung ương có thể lập trình cho đồng tiền của mình từ từ mất giá nhằm khuyến khích chi tiêu ngay lập tức.
Đồng tiền kỹ thuật số của Trung Quốc cũng sẽ giúp đồng nhân dân tệ dễ dàng cạnh tranh với đô la Mỹ như một loại tiền tệ toàn cầu vì nó có thể di chuyển ra quốc tế với ít rào cản hơn. Tuy nhiên, các quan chức và nhà phân tích Trung Quốc cho rằng cần có nhiều thay đổi khác để điều đó xảy ra.
Ngoài những tham vọng trong tương lai, eCNY hiện tại đã có thể cung cấp cho chính phủ Trung Quốc nhiều quyền lực hơn để giám sát dòng tiền vì mọi giao dịch đều được ghi lại. Tuy nhiên, điều này lại đặt ra nhiều lo ngại về quyền riêng tư khi Trung Quốc đã từng sử dụng nhiều công cụ tài chính để trấn áp những người bất đồng chính kiến.
Về vấn đề này, Annabelle Huang cho biết hầu hết dữ liệu của mình có thể được theo dõi và đã quen với điều đó. "Tôi chọn hy sinh một chút riêng tư để có được thuận tiện", cô nói.
Đăng Thiên (theo New York Times)