Theo Điều 45 Luật Thi hành án hình sự, phạm nhân nữ có thai nếu không được tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù thì được bố trí nơi ở hợp lý, được khám thai định kỳ hoặc đột xuất, được chăm sóc y tế trong trường hợp cần thiết; được giảm thời gian lao động, được hưởng chế độ ăn, uống bảo đảm sức khoẻ.
Phạm nhân nữ có thai được nghỉ lao động trước và sau khi sinh con theo quy định của Bộ luật lao động. Trong thời gian nghỉ sinh con, phạm nhân được bảo đảm tiêu chuẩn, định lượng ăn theo chỉ dẫn của y sĩ hoặc bác sĩ, được cấp phát thực phẩm, đồ dùng cần thiết cho việc chăm sóc trẻ sơ sinh. Phạm nhân nữ nuôi con dưới 36 tháng tuổi được bố trí thời gian phù hợp để chăm sóc, nuôi dưỡng con.
Trại giam có trách nhiệm tổ chức nhà trẻ ngoài khu giam giữ để chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em là con của phạm nhân dưới 36 tháng tuổi. Trẻ em được đảm bảo khẩu phần ăn và các nhu cầu thiết yếu khác theo quy định.
Sau khi con đủ 36 tháng tuổi, phạm nhân nữ phải gửi con về cho thân nhân nuôi dưỡng. Trường hợp con của phạm nhân không có thân nhân nhận nuôi dưỡng, trại giam phải đề nghị Sở Lao động - Thương binh và Xã hội nơi phạm nhân chấp hành án chỉ định cơ sở bảo trợ xã hội tiếp nhận, nuôi dưỡng.
Trong thời gian chờ tiếp nhận, trẻ em được tiếp tục nuôi dưỡng tại nhà trẻ của trại giam. Sau khi chấp hành xong án phạt tù, phạm nhân nữ được nhận lại con theo quy định.
Đối với trường hợp con của phạm nhân ở bên ngoài nếu không có ai chăm sóc:
Để đảm bảo quyền lợi về mọi mặt của trẻ em có mẹ đang chấp hành hình phạt tù, pháp luật không cho phép con trên 36 tháng tuổi được theo mẹ vào trại giam sinh sống kể cả trường hợp trẻ em đó không có người thân thích chăm sóc, nuôi dưỡng. Trường hợp này cơ quan có thẩm quyền sẽ có trách nhiệm đề nghị Sở Lao động - Thương binh và Xã hội nơi phạm nhân chấp hành án chỉ định cơ sở bảo trợ xã hội tiếp nhận, nuôi dưỡng.
Pháp luật về thi hành án hình sự không có quy định nào đối với phạm nhân nam có con dưới hoặc trên 36 tháng tuổi. Do vậy, trường hợp trẻ em có cha đang chấp hành hình phạt tù mà không còn mẹ thì cũng không được đưa vào nhà trẻ của trại giam để nuôi dưỡng. Nếu trẻ không có người thân thích nhận nuôi dưỡng thì việc nuôi dưỡng do cơ sở bảo trợ xã hội đảm nhận.
Luật sư Vũ Tiến Vinh
Công ty Luật Bảo An, Hà Nội