Anh Minh Vũ, 35 tuổi, ở Hải Phòng, tổ chức đám cưới hôm 10/11. Vợ anh mong một đám cưới tối giản, nhưng Vũ muốn nhân dịp này "thu hồi vốn" những khoản tiền anh từng mừng bạn bè, họ hàng. "Tiền kiếm khó nên nhận lại là đương nhiên", anh nói.
Đa số khách mừng nhiều hơn khoản Vũ từng đi. Nhưng sau khi kiểm tra anh phát hiện thiếu vài người, trong đó có một người bạn đến dự nhưng không có phong bì. Vũ và người nhà mở camera an ninh xem lại hơn 10 lần. Tin chắc người bạn "ăn cỗ quên mừng", anh nhắc khéo không được nên đăng tin đòi nợ lên mạng xã hội.
"Lúc cưới bạn, tôi đi làm thêm chục ngày mới đủ tiền mừng. Vậy mà giờ bạn đến bắt tay chúc mừng tôi nhưng không trả nợ", Vũ viết. Ngay sau đó, anh nhận được 500.000 đồng vào tài khoản, nội dung chuyển khoản ghi tên người bạn mà anh "soi" được.
Biết là đòi nợ kiểu này có thể mất tình bạn nhưng Vũ thấy mình không sai. "Tiền là mồ hôi, cũng là thước đo tình cảm bạn dành cho tôi", anh nói.
Một người phụ nữ ở Hà Nội trả nợ cưới bạn khi được nhận thiệp ''online''. Ảnh: Quỳnh Nguyễn
Quan điểm của vợ chồng chị Hoàng Hà, 35 tuổi, ở Nam Định, khác hẳn Vũ. Chị không ghi chép mình đã mừng ai, xem đó là tình cảm, họ trả lại hay không cũng vui vẻ. "Nếu nhận tiền mừng rồi tìm cách trả như thủ tục, thì bày vẽ làm gì cho rườm rà", Hà nói. Tuy nhiên, chị vẫn lưu lại danh sách người mừng mình, vì biết "nhiều người không chung quan điểm".
Lựa chọn của Hà và Vũ trong chuyện mừng cưới đại diện cho hai luồng quan điểm đang gây tranh cãi sôi nổi trên mạng xã hội tuần qua. Tối 12/11, một tài khoản mạng xã hội cũng đăng bài "đòi" tiền mừng cưới sau bốn tháng kết hôn. Cô gái thống kê sổ, thấy nhiều người mình từng mừng nay không gửi trả nên đăng bài nhắc nhở. Bài viết thu hút hàng chục nghìn bình luận. Một bên cho rằng "có qua có lại" là sòng phẳng, "làm vốn" cho cặp đôi mới. Bên còn lại chỉ trích cô dâu chi li, tính toán.
Chuyên gia văn hóa Nguyễn Hùng Vĩ cho biết mừng cưới là nét văn hóa đẹp, xuất phát từ tinh thần tương thân tương ái. Ban đầu, quà mừng là vật dụng thiết yếu như xoong nồi, phích nước. Khi kinh tế phát triển, quà mừng được quy thành tiền. "Dù hình thức thay đổi, mục đích chính vẫn là gửi lời chúc phúc", ông Vĩ nói.
Dưới góc độ tâm lý, chuyên gia Trịnh Trung Hòa lý giải xung đột này bắt nguồn từ sự va chạm giữa hai hệ quy chiếu: "tình cảm" và "sòng phẳng". Người như anh Vũ vận hành theo "tâm lý sòng phẳng" và "nguyên tắc tương hỗ". Họ xem việc mừng cưới trước đây là một đầu tư xã hội, một giao kèo ngầm. Khi đến lượt mình mà không nhận lại, họ cảm thấy bị lợi dụng.
"Nhu cầu 'thu hồi vốn' thực chất là đòi lại sự công bằng", ông Hòa nói.
Ngược lại, ở góc độ người bị đòi, họ xem tiền mừng là quà chúc phúc tự nguyện. Cú sốc nằm ở chỗ hành động chúc phúc vốn mang tính biểu tượng bỗng bị quy đổi thành một món nợ tài chính.
Theo ông Hòa, văn hóa Việt đề cao sự tế nhị. Không ai nói rõ tiền mừng là nợ, nhưng cũng không ai nói đó hoàn toàn là cho không. "Hành động đòi là phá vỡ sự tế nhị đó, biến quy tắc ngầm thành một giao dịch tài chính thô thiển", chuyên gia nói.
Đó là tâm trạng của Hồng Thắm, 30 tuổi, ở An Giang. Tám năm sau đám cưới, tháng 6 vừa qua, chị bất ngờ khi bị bạn học cũ nhắn tin "xin lại" 500.000 đồng từng mừng cưới mình.
Trước đây, Thắm mời cả lớp vì còn thân thiết. Thời gian trôi, nhiều người mất liên lạc. Người bạn cũ bất ngờ kết bạn Facebook, thông báo đã cưới hồi đầu năm, trách Thắm "im hơi lặng tiếng" trong khi nhiều người khác đã gửi quà. Người này nhắc đã về tận nơi mừng 500.000 đồng, nên "mong được đáp trả".
Chị Thắm giải thích do mất liên lạc, lập tức chuyển 500.000 đồng coi như "hết nợ" và hủy kết bạn ngay sau đó. "Đi đám cưới là tự nguyện, từ bao giờ lại thành 'có vay có trả', như chủ nợ đi đòi con nợ?", chị nói.
Để tránh những tình huống khó xử, ông Trịnh Trung Hòa khuyên các cá nhân cần rạch ròi trong tâm lý. Khi quyết định đi mừng, mỗi người nên xác định đó là "phí" để duy trì quan hệ xã hội hoặc là món quà chúc phúc thật tâm.
Theo ông, việc giữ tâm lý "có qua có lại" một cách cứng nhắc sẽ chỉ dẫn đến mệt mỏi. "Bạn sẽ liên tục ở trong trạng thái cân đong, soi xét. Khi không được như ý, sự thất vọng sẽ hủy hoại chính mối quan hệ bạn đang cố duy trì bằng tiền".
Sau lần bị bạn nhắc nhở, Hồng Thắm cũng thay đổi cách hành xử. Trước đây, cô không tính toán, nhưng giờ lật lại danh sách cũ, chú ý hơn đến những người từng mừng cưới mình.
"Trong thời buổi kinh tế thị trường này, mình đúng là đã quá vô tư", cô kết luận.
Quỳnh Nga