Cầu mây là môn đem lại nhiều thành tích thứ hai cho Việt Nam trong lịch sử Asiad với ba HC vàng, chỉ sau karate (5 vàng). Môn này mới du nhập từ Thái Lan vào Việt Nam khoảng 30 năm trước, nhưng nhanh chóng trở thành thế mạnh của đoàn tại các đấu trường quan trọng.
Trần Thị Vui đã góp phần đặt những viên gạch đầu tiên vào sự phát triển của cầu mây Việt Nam từ năm 1996, với tư cách cầu thủ. Khi đội tuyển tìm lại vinh quang trong khoảng ba năm qua, bà Vui tiếp tục góp công lớn trong vai trò HLV.
HLV Vui sinh năm 1978 ở Bắc Giang, bộc lộ năng khiếu đá cầu từ nhỏ. Năm 13 tuổi, bà đã là VĐV đá cầu chuyên nghiệp của tỉnh, đoạt nhiều huy chương quốc gia ở các giải không giới hạn độ tuổi. Vì thế, bà sớm được gọi vào đội tuyển quốc gia.
Đá cầu (cầu chinh) là môn hiếm hoi Việt Nam mạnh nhất thế giới trong hàng chục năm qua. Tại giải đá cầu thế giới năm 2024 tại Trung Quốc, Việt Nam giành 5 HC vàng trong 7 nội dung tham dự. Nhưng đá cầu không thực sự phổ biến trên thế giới, khi mới xuất hiện ở hai kỳ SEA Games (năm 2003 tại Việt Nam và 2009 ở Lào), và chưa từng có trong danh sách thi Asiad.
Khi đội tuyển cầu mây Việt Nam được thành lập năm 1996, các cầu thủ chủ yếu chuyển sang từ đội đá cầu, trong đó có bà Vui. Hai môn này giống nhau từ các nội dung thi đến các kỹ thuật như nhảy đạp hay móc cầu. Điểm khác nằm ở chính quả cầu. Cầu chinh được làm từ những miếng cao su tròn, bao quanh các cánh lông vũ. Còn cầu mây có hình cầu, đan từ các lá cây mây.
Cầu mây đã được đưa vào chương trình tính huy chương SEA Games từ năm 1965, và Asiad từ năm 1990. Vì thế, những VĐV đá cầu giỏi được khuyến khích học cầu mây để có thêm nhiều cơ hội đem về vinh quang cho đất nước. Ngay ở kỳ Asiad đầu tiên tham dự tại Bangkok, Thái Lan năm 1998, đội cầu mây Việt Nam đã giành HC bạc, nội dung 3 nữ.
Đội hình năm đó có bà Vui, Hoàng Thị Thái Xuân, em út Lưu Thị Thanh và Nguyễn Thúy Vinh - chị gái võ sĩ wushu Nguyễn Thúy Hiền. Bà Vui cùng với Thái Xuân đã gắn bó với cầu mây Việt Nam liên tục cho đến nay, trên nhiều cương vị. Hai năm sau, nhóm cầu thủ này đã làm nên lịch sử với chức vô địch thế giới (World Championship) đầu tiên.
Đội cầu mây Việt Nam mừng HC vàng Asiad 19 tại nhà thi đấu Kim Hoa, tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc ngày 4/10/2023. Ảnh: Bùi Lượng
Bà Vui giải nghệ sau SEA Games 22 ở tuổi 25, để theo đuổi sự nghiệp huấn luyện và quản lý. Cầu mây Việt Nam giai đoạn 2007-2021 có phần sa sút, khi không đoạt HC vàng nào tại SEA Games và Asiad. Nhưng trong ba năm qua, đội nữ liên tiếp gặt hái thành công, dưới trướng HLV Vui.
Bước ngoặt cho cầu mây Việt Nam đến năm 2022, với chiến thắng 21-15, 23-21 trước Thái Lan tại giải VĐTG ở Bangkok. Đây là lần đầu đội nữ vô địch ở nội dung 4 người. Những cô gái đăng quang cách đây ba năm cũng chính là trụ cột đội tuyển kể từ đó, gồm chủ công Nguyễn Thị Yến, Trần Thị Ngọc Yến và hậu vệ Nguyễn Thị Ngọc Huyền, Nguyễn Thị My.
Cũng trong năm đó, cô trò bà Vui giành HC vàng Asiad ở Trung Quốc. Một năm sau, đội bảo vệ thành công chức vô địch ở Bangkok, và đoạt HC vàng SEA Games nội dung đôi nữ. Chấn thương dây chằng đầu gối của chủ công Ngọc Yến khiến Việt Nam mất ngôi vô địch thế giới vào tay Thái Lan năm ngoái. Nhưng khi cầu thủ 21 tuổi trở lại tại World Cup năm nay, đội tuyển làm nên lịch sử khi lần đầu vô địch.
HLV Trần Thị Vui cùng HC vàng World Cup cầu mây, nội dung 4 nữ tại sân trong nhà Patliputra, quận Kankarbagh, thành phố Patna, bang Bihar, Ấn Độ tối 21/3/2025. Ảnh: NVCC
Với chiều cao 1,76 m, Ngọc Yến là nỗi sợ của cả cường quốc cầu mây như Thái Lan. Để giữ sức cho chủ công, HLV Vui không cho Ngọc Yến phát cầu ở các trận vòng bảng và bán kết. Chỉ đến khi gặp Thái Lan ở chung kết, cô mới được thể hiện khả năng giao cầu cao chân gây ra nhiều khó khăn cho đối thủ. Chính cú phát cầu quyết định trúng mép lưới của cô đã đem về chức vô địch World Cup lịch sử cho đội tuyển.
Khả năng đối nhân xử thế của HLV Vui cũng được đánh giá cao. Trong trận chung kết thế giới năm 2024, Ngọc Huyền và Nguyễn Thị My đã nhường nhau nên đỡ bước một lỗi ở cú giao cầu quyết định của Thái Lan. Sai lầm đó khiến đội tuyển mất ngôi vương sau hai năm liền vô địch.
Trần Thị Ngọc Yến (số 4) dứt điểm trên lưới trong trận bán kết World Cup 4 nữ gặp Malaysia. Ảnh: SepaktakrawIndia
Kể từ đó, HLV 47 tuổi rèn thêm khả năng tập trung của các hậu vệ để tránh mắc sai lầm tương tự ở thời điểm then chốt. "Sai lầm đó như bài học cho cả đời của Huyền và My, nên các em đã tập trung 100% khả năng trong trận chung kết World Cup", bà Vui nói với VnExpress.
Một dấu ấn khác của bà Vui trong trận chung kết tối 21/3 là cách dùng quyền khiếu nại đúng lúc và kịp thời. Trong điểm đầu tiên của đội ở hiệp một lẫn hiệp ba, trọng tài đều cho rằng cú móc của các chủ công đội tuyển đã đưa cầu ra ngoài. Nhưng HLV người Bắc Giang khiếu nại ngay và giành lại điểm cho đội nhà. Bà cho biết luôn tự tin sẽ khiếu nại đúng.
Hai lần khiếu nại thành công của HLV Trần Thị Vui trong trận chung kết cầu mây 4 nữ tại World Cup 2025.
Thành công của cầu mây Việt Nam trong 30 năm qua có sự đóng góp của nhiều nhân vật thể thao. HLV quá cố Hà Khả Luân có công chính đưa cầu mây về Việt Nam. HLV Hà Tùng Lập dẫn đội giành HC vàng Asiad đầu tiên năm 2006. Những thế hệ cầu thủ như Thái Xuân, Lưu Thị Thanh, Nguyễn Hải Thảo, Trần Thị Thu Hoài hay Ngọc Yến hiện tại đem về những HC vàng danh giá.
Xuyên suốt chặng đường này, những đóng góp của Trần Thị Vui cũng không kém phần quan trọng, trên cả hai phương diện cầu thủ và HLV. Chức vô địch World Cup tối 21/3 cũng giúp bà hoàn tất bộ sưu tập HC vàng ở mọi giải lớn của cầu mây, từ SEA Games, Asiad đến các giải châu Á, thế giới và World Cup.
| Cầu mây là thể thao phổ biến ở Đông Nam Á, mạnh nhất là Thái Lan với 75% số HC vàng World Cup và 67% số HC vàng Asiad. Môn này có nhiều nội dung như tâng cầu (hoop), đối kháng hai người (doubles), ba người (regu) hay bốn người (quad). Những kỳ Asiad gần đây, cầu mây đều có 6 nội dung trao huy chương. |
Xuân Bình