Có 2 loại chính là xúc xích khô (quen gọi là xúc xích hun khói) và xúc xích tươi (đã được làm thành hình nhưng chưa qua chế biến). Đây là một trong những món ăn có nguồn gốc lâu đời nhất trên thế giới, được tạo ra trong quá trình lưu trữ, bảo quản thực phẩm. Từ 5.000 năm trước công nguyên, xúc xích đã được vẽ trên các tranh ảnh xuất xứ từ Ai Cập, Syria, Trung Quốc.
Xúc xích nước trên than hồng là món ăn được yêu thích ở nhiều quốc gia. Ảnh: Amec.
Xúc xích nổi tiếng nhất là ở Đức, được nhắc đến vào thế kỷ 11-12, thời điểm đó chỉ có xúc xích gan, xúc xích nướng. Hiện nay, tại quốc gia này đã có trên 200 loại được làm từ thịt bê, thịt lợn, óc lợn. Mỗi vùng sẽ có cách chế biến rất riêng từ xúc xích trắng của Bavaria kết hợp rau mùi tây, hành, đến xúc xích Chipolata nướng trên than hồng. Ngoài ra còn có xúc xích vùng Thuringen, Frankfurt, Regensburg hay xúc xích nướng Nurnberg, Pinkel ở miền Bắc nước Đức. Tất cả làm nên một bức tranh tổng thể nhiều màu sắc đặc trưng của đất nước rộng lớn này.
Dù được làm bằng nguyên liệu gì thì một thành phần chính thường được dùng để chế biến xúc xích thường là thịt lợn (hay bò), sốt cà ri, tương ớt và kèm theo các loại hương vị. Xúc xích có thể được nướng, hun khói hay chiên sơ tùy theo yêu cầu của thực khách, để nguyên hoặc được xắt lát rồi rưới nước sốt lên. Món này ăn kèm với khoai tây chiên hay bánh mỳ tròn là loại thực phẩm hấp dẫn không chỉ tại Đức mà còn phổ biến ra nhiều vùng khác trên thế giới.
Khi đến với đất nước Tây Ban Nha, quốc gia của những cuộc đấu bò, bạn có thể nếm thử xúc xích cay Chorizo, vốn là món ăn được hầu hết người dân bản địa yêu thích. Chorizo làm từ thịt lợn nhưng lại có vị rất khác so với các loại xúc xích thông thường. Người Tây Ban Nha coi Chorizo như linh hồn của mọi món ăn.
Xúc xích cay được yêu thích ở Tây Ban Nha. Ảnh: Amec.
Nhân Chorizo được làm từ thịt lợn thái nhỏ hoặc xay nhuyễn, thêm vào tỏi, thảo dược và nhiều thành phần khác. Điều làm nên sự khác biệt cho loại xúc xích này nằm ở hương vị của paprika – một loại ớt cay ngọt của Tây Ban Nha. Người ta ăn Chorizo rất đơn giản, có thể cắt và ăn ngay, dùng kèm với bánh mỳ hoặc chiên chín đều ngon. Chorizo cũng là thành phần chính trong các món ăn khác như hầm và súp.
Còn tại Hungary, loại xúc xích được biết đến nhiều với tên gọi “kolbas”, bởi nó khác biệt hoàn toàn với xúc xích Đức: kích thước lớn hơn, thành phần làm từ 100% thịt ướp đẫm các loại gia vị như ớt bột, muối, tỏi, tiêu, hạt nhục đậu khấu, kinh giới, đường, rượu vang hoặc cognac. Đây là một trong những món ăn đơn giản khoái khẩu của người phương Tây.
Kolbas có thể ăn cùng mù tạc, cải ngựa hoặc tương cà. Có nhiều cách để thưởng thức món ăn này, song cách đơn giản nhất là rán xúc xích ngập trong dầu hoặc luộc chín. Món này có thể ăn kèm cùng với xà lách, khoai tây chiên hay bánh mỳ. Người Hungary cũng rất thích nấu súp với kolbas. Họ xắt xúc xích thành từng miếng nhỏ, sau đó thả vào nồi súp cùng với khoai tây, rau, bột ớt ngọt paprika.
Ở vùng Đông Âu và các nước như Ba Lan, Ucraina… thì có kielbasa là loại xúc xích khá phổ biến. Món này được làm từ thịt lợn, tỏi, tiêu, muối, đường và một loại rau cải ngựa Ba Lan truyền thống xay nhuyễn. Nhờ đó mà kielbasa có mùi thơm đặc trưng không lẫn vào đâu được.
Đến với nước Anh, bạn sẽ được thưởng thức một loại xúc xích tươi làm bằng thịt bò hoặc lợn trộn với gia vị, hành tím, ớt. Sau một thời gian, xúc xích được mang ra chiên hay nướng đều thoang thoảng thật nhẹ vị chua, tương tự như vị của nem chua.
Xúc xích Italy là một trong những loại nổi tiếng thơm ngon và lâu đời nhất. Món này được chế biến với thịt lợn xay rất tươi và những gia vị chọn lọc. Đặc trưng của xúc xích Italy là vị ngọt thanh và hương vị của rau mùi hoà quyện với gia vị làm nên phong cách rất riêng. Những món ăn kèm với xúc xích thường là mỳ spaghetti, pasta, pizza, nướng xiên với ớt chuông và hành tây. Ngoài ra, xúc xích Italy cũng được chế biến thành rất nhiều các món ăn ngon, bổ dưỡng hấp dẫn khác.
Nhiều người cũng gọi món lạp xưởng là "xúc xích Trung Quốc". Món này được chế biến từ thịt nạc, thịt mỡ lợn xay nhuyễn trộn với rượu, đường, dùng diêm tiêu tạo màu đỏ, rồi nhồi vào ruột lợn khô để chín bằng cách lên men tự nhiên. Lạp xưởng màu hồng hoặc nâu sậm, vị ngọt, có thể bảo quản trong thời gian dài.
Lạp xưởng, một "biến thể" của xúc xích. Ảnh: Amec.
Ở Thái Lan có món xúc xích lên men gọi là “nham” được chế biến từ thịt lợn nạc, da lợn, gạo nấu chín và các gia vị cần thiết được bọc trong lá chuối hoặc vỏ bọc tổng hợp và lên men trong 3-5 ngày bằng hệ vi sinh vật tự nhiên, có thể đem chế biến thành các món ăn khác hoặc ăn sống.
Riêng ở Việt Nam cũng có món món dồi (dồi chó, dồi lợn) rất ngon miệng và hấp dẫn. Đây cũng có thể coi là một biến thể của món xúc xích chế biến được bằng phương pháp dồi đặc trưng phổ biến khắp thế giới.
Món dồi lợn được nhiều người Việt ưa chuộng được cho là một biến thể của món xúc xích nổi tiếng khắp thế giới. Ảnh: Taophunghoiquan.
Lê Hà Ngọc Trâm