Văn bản yêu cầu thanh tra gửi các đơn vị ngày 3/12 của Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, một nửa các trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ là không có tài sản đảm bảo (trong đó trái phiếu do các tổ chức tín dụng và công ty chứng khoán phát hành chiếm 76%). Theo Bộ Tài chính, loại trái phiếu doanh nghiệp này "có dấu hiệu tăng nhanh và nóng", tiềm ẩn nguy cơ gây hậu quả cho nền kinh tế.
Trong 300 doanh nghiệp phát hành riêng lẻ, chỉ khoảng 20 doanh nghiệp phát hành trái phiếu có tài sản đảm bảo, chủ yếu là bất động sản, chứng khoán, chương trình, dự án. Tuy nhiên, Bộ Tài chính đánh giá, chất lượng tài sản đảm bảo chủ yếu là các dự án, tài sản hình thành trong tương lai hoặc cổ phiếu của doanh nghiệp. Giá trị của các tài sản này thường không định giá được chính xác hoặc có biến động mạnh theo diễn biến thị trường.
Bộ Tài chính thống kê, nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp có xu hướng giảm mua trên thị trường sơ cấp trái phiếu riêng lẻ nhưng trên thị trường thứ cấp, tỷ lệ nắm giữ của họ vẫn rất cao.
Trước tình trạng trên, Bộ Tài chính giao Ủy ban Chứng khoán nhà nước, Vụ Tài chính ngân hàng, Thanh tra Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế, Sở Giao dịch chứng khoán Việt Nam giám sát, đảm bảo thị trường trái phiếu doanh nghiệp là kênh huy động vốn quan trọng, hiệu quả và hạn chế tối đa rủi ro cho nhà đầu tư.
Với Ủy ban Chứng khoán nhà nước (SSC), Bộ Tài chính yêu cầu đơn vị này thanh tra, xử lý nghiêm những trường hợp vi phạm.
Vừa qua, SSC đã xử phạt Công ty cổ phần Tập đoàn VsetGroup và Công ty cổ phần Tập đoàn Apec Group do chào bán trái phiếu doanh nghiệp thông qua phương tiện thông tin đại chúng cho đối tượng nhà đầu tư không xác định, mà không đăng ký với SSC theo quy định. Doanh nghiệp này cũng buộc phải thu hồi toàn bộ trái phiếu đã phát hành.
Theo yêu cầu của Bộ Tài chính, các doanh nghiệp phát hành với quy mô lớn so với vốn tự có, phát hành không có tài sản đảm bảo và phát hành nhiều đợt cũng nằm trong diện cần được kiểm tra.
Trên thị trường vẫn có trường hợp doanh nghiệp phát hành với khối lượng lớn trong khi vốn chủ sở hữu nhỏ, kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh lỗ qua các năm. Đặc biệt với nhóm bất động sản, trong số hơn 100 doanh nghiệp phát hành riêng lẻ có 26 doanh nghiệp báo lỗ trong nửa đầu năm.
Bộ Tài chính cũng thúc giục SSC đẩy nhanh ban hành Thông tư hướng dẫn giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ giữa các nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Đồng thời, Sở Giao dịch chứng khoán Việt Nam, Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội hoàn thiện cơ sở hạ tầng kỹ thuật để vận hành hệ thống giao dịch thứ cấp trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ.
11 tháng đầu năm, khối lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành đạt trên 495.000 tỷ đồng, trong đó chủ yếu là phát hành riêng lẻ chiếm 94,5%, còn lại là trái phiếu phát hành ra công chúng. Các tổ chức tín dụng và doanh nghiệp bất động sản là các nhà phát hành lớn nhất trên thị trường chiếm lần lượt 34% và gần 28% tổng khối lượng phát hành.
Ngày 10/11, Ngân hàng Nhà nước cũng ban hành Thông tư 16 siết chặt việc các ngân hàng mua bán trái phiếu doanh nghiệp. Các nhà băng tỷ lệ nợ xấu dưới 3% mới được mua trái phiếu. Bên cạnh đó, nhà điều hành cũng cấm mua trái phiếu để góp vốn mua cổ phần hay để tăng quy mô vốn, hoặc cơ cấu nợ.
Quỳnh Trang