Cứ đến mùng 7/1 âm lịch hàng năm, làng Cẩm Phổ (xã Gio Mỹ, Gio Linh) lại tổ chức hội cù (cầu) mừng xuân. Ông Lê Thanh Y, nay 75 tuổi, cho biết hội cù có truyền thống 500 năm trước.
Quả cù hình cầu được gọt từ gốc chuối sứ, có đường kính khoảng 30 cm, hơ lửa cho mềm dẻo rồi bọc trong giấy đỏ. Trước khi vào hội cù, các bô lão làm lễ kính báo với thổ thần, xin phép được khai hội, để cho trai tráng được tranh cù lấy may đầu năm.
“Thời thanh niên tôi đã chơi cù. Những năm chiến tranh thì hoãn đi vài năm, rồi làng tổ chức lại vào sau những ngày giải phóng”, ông Lê Thanh Y nói. Bắt đầu mỗi hiệp, một bô lão mang quả cù rồi tung ra giữa sân để các thanh niên tranh cướp.
Theo truyền thuyết, có gia đình phú hộ giàu có nhưng không con. Hai ông bà thường mua bánh kẹo, rồi tung lên trời cho trẻ con tranh cướp, từ đó mà hình thành hội cướp cù.
Sân chơi cù rộng khoảng 300 m2, nằm giữa đồi cát mênh mông. Trận đấu có 3 hiệp, kéo dài 30 phút mỗi hiệp. Tuy vậy, khi có một người ném cù vào rọ thì trận đấu lập tức kết thúc.
Mỗi bên có hai rọ cao 5 m, luôn có người canh giữ để rung rọ mỗi khi đội bạn mang cù đến. Người dân quan niệm năm nào quả cầu vào rọ thì năm đó dân làng được mùa, con cháu học hành phát đạt, đi làm ăn xa được thắng lớn.
Là hoạt động đòi hỏi sức khỏe, sự dẻo dai nên phần lớn người chơi cù là thanh niên trong làng. Khách thập phương muốn tham dự cũng có thể tự chọn cho mình một bên.
Năm nay, số lượng người chơi cướp cù khoảng 200. Luật chơi cù tự do và đơn giản, chỉ cần người chơi mang cù về rọ đối phương và cố gắng ném vào.
Mỗi khi một người ôm được quả cù là lập tức hàng chục thanh niên khác đuổi theo, cố giành lại bằng mọi cách.
Cho rằng chỉ cần chạm được quả cù dù chỉ một lần là cả năm thuận lợi nên nhiều thanh niên hăng hái tham gia, với hy vọng cả năm được may mắn.
Mỗi khi quả cù tung lên gần rọ là hàng trăm người xem bên ngoài ồ lên thích thú. Lần gần nhất quả cù được ném vào rọ là 5 năm trước.
Năm nay, hội cù thu hút hàng nghìn người làng và du khách thập phương về tham dự.
Hoàng Táo