BIOS là gì?
BIOS (Basic Input/Output System - hệ thống nhập/xuất cơ bản) thường được tích hợp trên mainboard dưới dạng bộ nhớ chỉ đọc nên còn được gọi là ROM BIOS. Ngày nay, các BIOS được thiết kế dưới dạng Flash ROM, nghĩa là có thể thay đổi nội dung một cách linh hoạt bằng chính các chương trình do các nhà sản xuất viết ra.
Vai trò của BIOS
BIOS thực ra là một tập hợp các chương trình nhỏ được tự động nạp và giữ quyền điều khiển khi máy tính mới bật lên, BIOS có vai trò như sau:
- Kiểm tra các thành phần của máy tính khi mới khởi động. Quá trình này gọi là POST-Power Of Selt Test. POST kiểm tra các thiết bị bộ nhớ, bo mạch chính, card màn hình, ổ mềm, ổ cứng, bàn phím, chuột... xem chúng có sẵn sàng làm việc không?
- Chuyển giao quyền điều khiển cho hệ điều hành. Sau quá trình POST, BIOS tìm cung mồi trên thiết bị khởi động (lần lượt theo trình tự được quy định trong CMOS có thể là đĩa mềm, đĩa cứng, CD, card mạng...). Nếu thấy, nó sẽ nạp cung mồi vào bộ nhớ, đến lượt cung mồi tìm hệ điều hành trên thiết bị nhớ để nạp và trao quyền điều khiển cho hệ điều hành.
- Sau khi hệ điều hành được nạp, BIOS làm việc với bộ xử lý (command.com) để giúp các chương trình phần mềm truy xuất các thiết bị của máy tính.
Như vậy, kể từ khi máy tính mới bật lên cho đến khi tắt, BIOS luôn luôn hoạt động và là môi trường trung gian giữa phần mềm và phần cứng nên chi phối khá nhiều hoạt động của máy. Vì vậy mà nhiều hãng, (ví dụ như Gigabyte) còn tích hợp hai BIOS trên cùng một mainboard gọi là Dual BIOS, để phòng khi BIOS chính (main BIOS) bị hỏng thì đã có backup BIOS sẵn sàng phục vụ.
Nâng cấp BIOS
Có một số phiên bản BIOS tính tương thích không cao, cũng có thể một vài thiết bị nào đấy mới được nâng cấp nên khi lắp vào máy nó sẽ khiến BIOS "không hiểu". Trong xu thế các thiết bị sử dụng với máy tính được cải tiến không ngừng, nhà sản xuất mainboard bắt buộc phải thường xuyên nâng cấp phiên bản BIOS để hệ thống hoạt động "trơn tru".
Thường thì các hãng sản xuất mainboard cập nhật đều đặn các phiên bản BIOS của họ lên trang web của hãng. Như vậy, nếu không hài lòng với BIOS đang có, người sử dụng có thể download về và thực hiện nâng cấp (tất nhiên là phải chọn đúng BIOS dùng cho loại mainboard mà máy tính đó đang sử dụng, nếu không nguy cơ bo mạch chủ hỏng là khá cao). Thao tác này khá đơn giản. Tất cả chỉ bao gồm hai tập tin, một tập tin thực thi thường có tên dạng Flash.exe và một tập tin dữ liệu (ROM Data) dạng nhị phân. Nhiệm vụ của người dùng là chép hai tập tin này vào một đĩa mềm (tốt nhất là đĩa có thể khởi động được), khởi động máy từ đĩa này rồi từ dấu nhắc của DOS thực hiện câu lệnh: Flash
Có một số mainboard cho phép cập nhật BIOS từ đĩa mềm ngay trong chương trình Setup CMOS, chỉ việc chọn chức năng cập nhật BIOS (bằng một phím chức năng) rồi được yêu cầu nhét đĩa mềm có chứa tập tin ROM Data vào là xong.
Khi BIOS bị lỗi
Ví dụ, chiếc máy tính sử dụng mainboard Gigabyte GA-8IK1100, ổ cứng đời mới SATA 150 Samsung 120 GB, một hôm hệ điều hành Windows XP của nó không thể nào khởi động được, kể cả nạp ở chế độ Safe Mode. Mọi linh kiện lần lượt được dùng phép "thử loại trừ sai", cuối cùng đi đến kết luận mainboard có lỗi. Giải pháp sử dụng bản BIOS phòng bị (back up BIOS) để khởi động máy, kết quả không khá hơn. Vào Internet, truy cập trang web của Gigabyte, download bản BIOS mới nhất của GA-8IK1100 Rev 2.0 là Model của mainboard, thực hiện thao tác cập nhật BIOS. Khởi động lại máy, màn hình Windows XP quen thuộc lại hiện lên nhanh chóng.
Các bước cập nhật BIOS
Tập tin download được có dạng nén tự bung .EXE. Khi chạy, nó nhận được tập tin thực hiện FLASH879.EXE và 8IKK12.FI vào đĩa mềm. Nhét đĩa mềm này vào máy, bật máy lên, ấn phím Del trong quá trình POST để vào chương trình Setup CMOS. Nhất phím F8 để vào chế độ cập nhật BIOS. Chọn chức năng update main BIOS from floppy. Một cảnh báo với khung màu đỏ hiện lên hỏi lại có chắc chắn không (Enter Dual BIOS/Q-Flash Utility: Y/N). Gõ Y, ấn phím Enter, quá trình F10 để tắt máy, thế là xong.
Lưu ý là quá trình cập nhật BIOS tuy rất ngắn nhưng vẫn có khả năng sự cố mất điện xảy ra. Trong trường hợp đó, BIOS chắc chắn sẽ hỏng hẳn và chỉ còn cách đưa tới "bệnh viện" cầu cứu. Tốt nhất là nên sử dụng bộ lưu điện UPS cho máy khi thực hiện thao tác này.
(theo Tin Học & Đời Sống)