"Hôm nay chúng tôi vẫn hoạt động bình thường, vì vậy chúng tôi sẽ xem điều gì xảy ra vào ngày mai", Thái Vĩ, tổng lãnh sự Trung Quốc tại thành phố Houston, bang Texas, trả lời phỏng vấn Politico hôm 23/7, thêm rằng cơ sở ngoại giao của ông sẽ hoạt động "cho đến khi có thông báo mới" và từ chối giải thích thêm.
Mỹ hôm 21/7 yêu cầu Tổng lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston đóng cửa trong vòng 72 giờ nhằm "bảo vệ sở hữu trí tuệ và thông tin cá nhân của người Mỹ". Họ nhấn mạnh các nhà ngoại giao phải tôn trọng luật pháp, quy định của quốc gia sở tại và "có nghĩa vụ không can thiệp công việc nội bộ" của quốc gia đó.
Ông Thái cho biết Bắc Kinh đã yêu cầu Washington hủy bỏ lệnh này. "Chúng tôi nghĩ yêu cầu từ phía Mỹ không phù hợp Công ước Vienna về các vấn đề lãnh sự và cũng không tuân theo thông lệ quốc tế hay quy tắc ngoại giao, vi phạm hiệp ước lãnh sự Trung - Mỹ", ông Thái nói. "Chúng tôi đã chuẩn bị cho kịch bản tồi tệ nhất nhưng cũng đã đưa ra những phản đối mạnh mẽ, vì vậy chúng tôi kêu gọi Mỹ hủy bỏ quyết định sai lầm đó".
Tổng lãnh sự Trung Quốc tại thành phố Houston Thái Vĩ trả lời phỏng vấn hôm 22/7. Ảnh: ABC.
Bình luận của ông Thái được đưa ra sau khi tờ South China Morning Post dẫn nguồn tin nói rằng Bắc Kinh có thể đóng cửa lãnh sự quán Mỹ ở Thành Đô, nơi có tầm quan trọng chiến lược đối với Mỹ vì liên quan đến Tây Tạng. Tuy nhiên, ông Thái từ chối bình luận về cách Bắc Kinh đáp trả.
Thái nhấn mạnh ông là đại diện chính của chính phủ Trung Quốc tại Houston, nhưng các chuyên gia về Trung Quốc cho biết ông khó có khả năng tự quyết định có nên duy trì hoạt động lãnh sự quán hay không.
Ho-Fung Hung, giáo sư kinh tế chính trị và xã hội học tại Trường Nghiên cứu Quốc tế Cấp cao thuộc Đại học Johns Hopkins, nói: "Tôi sẽ rất ngạc nhiên nếu lãnh sự quán có thể quyết định mà không nghe chỉ đạo từ Bắc Kinh. Họ phải chờ lệnh từ Bắc Kinh để biết phải làm gì và tôi sẽ không ngạc nhiên nếu Trung Quốc và Mỹ đã bí mật thảo luận về tình hình. Chính quyền Trung Quốc có thể chỉ đạo lãnh sự quán vào phút cuối về những việc cần làm".
Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington từ chối bình luận về phát biểu của ông Thái.
Các chuyên gia cho rằng từ chối đóng cửa lãnh sự quán là điều chưa từng có trong lịch sử quan hệ Mỹ - Trung, lưu ý rằng ngay cả chính phủ Nga cũng không phản kháng khi Mỹ đóng hai cơ sở ngoại giao năm 2017. Carla Freeman, giám đốc Viện Chính sách Đối ngoại tại Đại học Johns Hopkins, cho rằng bình luận của ông Thái cho thấy tình hình có thể thay đổi. Bà cũng nhấn mạnh việc từ chối đóng lãnh sự quán hoàn toàn chưa từng xảy ra.
Theo các chuyên gia, nếu Trung Quốc quyết duy trì hoạt động của Tổng lãnh sự quán tại Houston, Mỹ có thể thu hồi thị thực của ông Thái cùng các nhân viên dưới quyền, cho phép đặc vụ liên bang bắt và có thể trục xuất họ. Hiện chưa rõ lệnh đóng cửa của Washington có bao gồm trục xuất Thái Vĩ và các quan chức tại lãnh sự quán không, nhưng ông Thái cho biết ông không có kế hoạch lập tức rời Mỹ.
Vài giờ sau bình luận của Thái Vĩ, Ngoại trưởng Mike Pompeo đã có bài phát biểu chỉ trích chính phủ Trung Quốc và lý giải việc đóng cửa lãnh sự quán bằng cách gọi đó là "một trung tâm gián điệp và đánh cắp sở hữu trí tuệ". Tuy nhiên, Pompeo không đề cập tuyên bố duy trì hoạt động lãnh sự quán của Thái Vĩ và Bộ Ngoại giao Mỹ cũng chưa bình luận về những hậu quả có thể áp đặt nếu Trung Quốc từ chối đóng cửa cơ sở này.
Thái bác bỏ những cáo buộc cho rằng lãnh sự quán là trung tâm gián điệp, nói rằng các hoạt động của lãnh sự quán tuân thủ thỏa thuận quốc tế và không khác với hành động của các quốc gia khác, kể cả Mỹ.
Theo giáo sư Hung, nếu Trung Quốc từ chối đóng cửa đại sứ quán vào hạn chót 16h ngày 24/7, Tổng thống Mỹ Donald Trump, người đang tăng cường chỉ trích Bắc Kinh trong nỗ lực tái tranh cử, có thể khiến tình hình thêm căng thẳng.
Tổng Lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston phụ trách công việc lãnh sự tại 8 bang và vùng lãnh thổ Puerto Rico. Trong khi đó, Mỹ duy trì 5 lãnh sự quán ở Trung Quốc đại lục, gồm Quảng Châu, Thượng Hải, Thành Đô, Vũ Hán, Thẩm Dương và một Tổng lãnh sự quán cho Hong Kong và Macau.
Huyền Lê (Theo Politico)