Buổi gặp gỡ giữa 200 văn nghệ sĩ toàn quốc và Tổng Bí thư, vào chiều 30/12 ở Hà Nội, diễn ra trong không khí ấm áp và trang nghiêm. Suốt ba giờ, nhiều nghệ sĩ nói lên tâm tư, trăn trở và ý kiến đóng góp cho sự phát triển văn hóa.
Một thực trạng được thẳng thắn nêu ra: Đất nước đang thiếu vắng những tác phẩm để đời, đỉnh cao, có sức lay động. Điều này dẫn đến việc tác phẩm ra đời nhiều nhưng chưa đủ tầm nghệ thuật, chưa phản ánh sinh động sự chuyển mình của cuộc sống. Giá trị văn hóa truyền thống bị mai một, chưa chủ động tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa nhân loại, chưa kịp thời ngăn chặn "luồng gió độc" của văn hóa ngoại lai.
Tổng Bí thư phát biểu tại sự kiện gặp gỡ văn nghệ sĩ, chiều 30/12. Ảnh: Hà Phương
Hoạt động lý luận, phê bình còn tụt hậu, chưa giải đáp được nhiều vấn đề của cuộc sống, xa rời thực tiễn, chưa thực hiện tốt vai trò dẫn dắt, điều phối. Đồng thời, công tác đào tạo đội ngũ văn nghệ sĩ còn yếu kém.
Một số văn nghệ sĩ còn thụ động, thiếu khát vọng, chưa dấn thân, thậm chí tha hóa về tư tưởng chính trị, chạy theo thị hiếu tầm thường, lợi ích cá nhân, vi phạm pháp luật. Môi trường hoạt động nghệ thuật nhiều lúc chưa thật sự tạo ra mạch nguồn cảm hứng, góp phần khơi dậy khát vọng, đam mê của văn nghệ sĩ.
Tổng Bí thư Tô Lâm nhận định văn hóa phải phục vụ nhân dân, mọi người có quyền thụ hưởng những tác phẩm nghệ thuật có giá trị đẹp, có chiều sâu. "Chúng ta suy nghĩ gì khi một bộ phận người dân không những chưa được no, được ấm mà còn đói văn hóa nghệ thuật?", ông nêu vấn đề.
Để đạt được các mục tiêu lớn, Tổng Bí thư gợi ý một số giải pháp. Đầu tiên, cần gia tăng đóng góp, cống hiến của đội ngũ văn nghệ sĩ trong việc thực hiện các mục tiêu chiến lược 100 năm dưới sự lãnh đạo của Đảng, 100 năm thành lập nước. Theo đó, đội ngũ văn nghệ sĩ cần sáng tạo nên những tác phẩm chứa đựng giá trị nghệ thuật, vừa giản dị, có hồn vừa đặc sắc, độc đáo, từ đó kiến tạo nhân cách văn hóa. Đổi mới mạnh mẽ công tác quản lý, phát triển, phát huy các tài năng văn học, nghệ thuật.
Các ban ngành liên quan cần giải quyết những vấn đề tồn đọng. Ông lấy ví dụ việc cổ phần hóa Hãng Phim truyện Việt Nam, đã tám năm bế tắc. "Không gì là không giải quyết được khi chúng ta quyết tâm. Sai thì nhận sai. Càng để lâu càng lãng phí", Tổng Bí thư Tô Lâm nói.
Tổng Bí thư Tô Lâm bắt tay nhà thơ Hữu Thỉnh - nguyên Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam. Ảnh: Hà Phương
Trước đó, qua các dẫn chứng lịch sử, Tổng Bí thư khẳng định vị trí, vai trò của văn nghệ sĩ, những người được Chủ tịch Hồ Chí Minh gọi là "chiến sĩ" trên mặt trận văn hóa.
Ông nhắc lại thời điểm năm 1943, trong hoàn cảnh vô cùng khó khăn, Đề cương văn hóa Việt Nam đã ra đời, đến nay, sau hơn 80 năm, vẫn còn nguyên giá trị. Ngay sau khi giành độc lập năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: "Trong cuộc kiến thiết nước nhà, có bốn vấn đề cần chú ý đến, cùng phải coi trọng ngang nhau là chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội".
Tại sự kiện, các đại biểu thuộc nhiều lĩnh vực chỉ ra những ưu điểm lẫn các vấn đề tồn đọng và đề xuất cơ chế, giải pháp. Nhà văn Nguyễn Bình Phương - Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam - đại diện các tác giả quân đội nói về khát khao đưa văn học Việt ra quốc tế. Theo ông Phương, nhà văn khi sáng tác cần độc lập, tự chủ, đảm bảo tinh thần tự do sáng tạo, nhưng tác phẩm ra đời sẽ thuộc về cộng đồng. Văn học trong nước có nhiều cuốn hay và nhân văn nhưng gặp khó khăn về "đầu ra" do nền dịch thuật chưa phát triển. Ông mong muốn có cơ sở dịch thuật tầm cỡ quốc gia, tạo điều kiện đưa văn học Việt đến với bạn bè quốc tế.
Từ trái sang: Diễn viên Lý Hải, Quyền Linh, ca sĩ Hiếu Thứ Hai, Hà Myo, dự sự kiện. Ảnh: Hà Phương
Nghệ sĩ Bùi Công Duy - Phó Giám đốc Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam - cho rằng cần rà soát, bổ sung hệ thống văn bản về đào tạo nguồn lực văn hóa nghệ thuật; có các chế độ, chính sách hỗ trợ, đào tạo đội ngũ văn nghệ sĩ, xây dựng chính sách phù hợp với đội ngũ giáo viên, giảng viên và tận dụng hiệu quả mọi nguồn lực đầu tư.
Ông Đỗ Lệnh Hùng Tú - Chủ tịch Hội Điện ảnh Việt Nam - mong muốn có cơ chế hợp tác công - tư, để các phim do Nhà nước sản xuất được phổ biến rộng rãi. Hiện tại, các sản phẩm công phải nộp 100% doanh thu cho Nhà nước, khiến các rạp tư nhân không mặn mà phát hành các phim chính trị, tài liệu. Ngoài ra, ông Tú cho rằng cần có chính sách phù hợp để thu hút các nhà đầu tư nước ngoài, gắn du lịch với điện ảnh.
Ở tuổi 81, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm dự buổi gặp gỡ, nêu lên những trăn trở cho việc xây dựng văn hóa đất nước. Ông xúc động nhớ lại gần 40 năm trước, trong chương trình Đổi mới của Đảng, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh gặp gỡ giới văn nghệ sĩ trong hai ngày, cùng bàn luận nhiều vấn đề. Theo ông, bầu không khí sáng tác văn học nghệ thuật khi ấy vẫn ảnh hưởng đến ngày nay.
"Sau gần 40 năm, cuộc gặp gỡ lần này tiếp tục tạo ra những cơ hội quý", nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm nói.
Hà Thu