Tác phẩm Năm giờ sáng, Hà Nội thức giấc - Il est cinq heures, Hanoï s’éveille tại ga S8 - Cầu Giấy được giới thiệu ở sự kiện khai thác thương mại tuyến metro hôm 9/11.
Theo ban tổ chức, dự án đường sắt trên cao Nhổn - ga Hà Nội là biểu tượng của mối quan hệ Việt - Pháp trong phát triển đô thị bền vững. Dịp này, Cơ quan Phát triển Pháp phối hợp Ban quản lý Đường sắt đô thị Hà Nội và nghệ sĩ Nguyễn Xuân Lam thực hiện tác phẩm công cộng nhằm tạo nên không gian thú vị, thúc đẩy ý thức về biến đổi khí hậu tại Việt Nam.
Mô hình toa tàu có phần ngang hơn 3,5 m, đặt trên một bệ đỡ hình lục giác. Tác giả lấy cảm hứng từ thiết kế tàu điện ở thủ đô đầu thế kỷ 20. Anh sử dụng chất liệu tượng composite, in lụa trên mosaic, hoàn thành tác phẩm trong 5 tháng.
Theo họa sĩ, tên tác phẩm liên quan giờ vận hành của tuyến đường sắt, bắt đầu từ 5h30 và bài hát Il est cinq heures, Paris s'éveille (Năm giờ sáng, Paris thức giấc).
Tác phẩm được tạo hình như đang ở trạng thái tan chảy, gợi liên tưởng về hiện tượng nóng lên toàn cầu. Trên thân, tác giả khắc họa một khu vườn với các loài động, thực vật trong tranh dân gian Đông Hồ, Hàng Trống bên cạnh đền Voi Phục. Kỹ thuật vẽ của anh chịu ảnh hưởng từ cách dệt họa tiết vải vùng Jouy (Toile de Jouy) - biểu tượng thanh lịch của văn hóa Pháp.
Họa sĩ cho biết trải qua hai công đoạn khá thử thách. Đầu tiên, anh phải chia tác phẩm thành 200 chi tiết nhỏ, làm một bản hướng dẫn để các nghệ nhân in lên đất sét, nung thành những mảnh mosaic. Tiếp theo, để tạo loạt mảnh vỡ dưới chân tàu, đối diện với sự hoàn chỉnh của phần tranh ở trên, trợ lý của anh phải dùng búa đập nhỏ gốm rồi ghép lại, thực hiện trong vài lần mới đúng ý đồ.
Hình ảnh đền Voi Phục - một trong bốn ngôi đền được xây dựng để bảo vệ kinh thành Thăng Long - ở thân tàu phía trước.
Công trình được xây dựng năm 1065, dưới triều Lý Thánh Tông, nằm ở phía Tây thành Thăng Long cũ, nay thuộc phường Ngọc Khánh, quận Ba Đình, Hà Nội. Đền thờ Linh Lang đại vương, vị thần gắn liền những truyền thuyết về lòng dũng cảm và sức mạnh bảo vệ đất nước.
Họa sĩ tham khảo các tranh dân gian Hàng Trống như Ngũ Hổ, Lý ngư vọng nguyệt, thể hiện một vườn thú sinh động trên bề mặt tác phẩm.
Bậc thang đi lên toa tàu, bên trái là hiệu ứng những mảnh vỡ.
Theo tác giả, sản phẩm khơi gợi những suy nghĩ về mối quan hệ giữa con người, đô thị với thiên nhiên.
Mô hình toa tàu thu hút sự chú ý của người xem khi đến và rời ga Cầu Giấy. Thùy Dương, 19 tuổi, chụp ảnh cùng tác phẩm trước khi rời khỏi ga, cho biết ấn tượng trước độ hoành tráng của mô hình.
Họa sĩ Nguyễn Xuân Lam 31 tuổi, sáng tác dựa trên cảm hứng từ tranh dân gian Việt Nam, dữ liệu cổ, văn hóa đại chúng và lịch sử nghệ thuật phương Tây. Anh tốt nghiệp cử nhân Hội họa tại Đại học Mỹ thuật Việt Nam và thạc sĩ cùng chuyên ngành ở Rhode Island School of Design (RISD) với học bổng Fulbright của Mỹ.
Họa sĩ từng đoạt giải nhất cuộc thi nghệ thuật kỷ niệm 45 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam - Đức, đã tham gia nhiều dự án nghệ thuật công cộng tại Hà Nội. Anh có tác phẩm trong bộ sưu tập nghệ thuật của Đại sứ quán Đức, Italy, Hà Lan và nhà Quốc hội Việt Nam.
Phương Linh - Giang Huy