Tình người trong 'Sài Gòn bao thương'

Ấn phẩm hơn 500 trang, gồm ba phần Sài Gòn bi thương, Sài Gòn bao thương, Những nạn nhân cuối cùng và nhiều chương mục nhỏ, phản ánh thực tế chống Covid-19 tại TP HCM năm 2021.

Sách như cuốn nhật ký, có nhiều bài từng được bà đăng tải trên mạng xã hội cách đây bốn năm. Trước đó, bà viết để an ủi bản thân, không có ý định ra sách. Một lần trang cá nhân bị lỗi, bà hoảng hốt khi các bài của mình biến mất. Sau này, con trai nuôi của tác giả hỗ trợ khôi phục nội dung, thôi thúc bà đi đến quyết định tập hợp thành sách.

Từ những trang viết của phần đầu tiên, người đọc quay về loạt ký ức khó quên. Ngày 23/1/2020, TP HCM ghi nhận trường hợp nhiễm Covid-19 đầu tiên. Khi ca bệnh ngày một tăng, các biện pháp phòng, chống dịch nhanh chóng được thực hiện. Những bài viết Khi phường đến giăng dây, Ngăn sông cấm chợ, Chỉ thị giãn cách toàn xã hội khắc họa một giai đoạn đầy khó khăn.

Trong bài Vì Sài Gòn, hãy ở nhà và tuân thủ 5k, tác giả ghi: ''Phường Nguyễn Cư Trinh, quận 1 là một trong những nơi có nhiều khu phong tỏa nhất trong toàn quận với gần hàng trăm ca dương tính ở các khu, chủ yếu là trong các con hẻm. Riêng hẻm 126 mà chúng tôi đến có bảy ca, bốn người lớn và ba trẻ em đi chữa bệnh, 85 nhân khẩu trong khu này bị phong tỏa từ ngày 25/6/2021''.

Dịch bệnh khiến nhiều người vĩnh viễn rời xa cuộc đời, trong đó nền nghệ thuật mất đi những gương mặt như ca sĩ Phi Nhung, Ngô Quốc Linh, danh ca Lệ Thu, đạo diễn Lê Văn Tĩnh - bậc thầy sân khấu miền Nam. Ở mảng văn chương, Hội Nhà văn TP HCM có ba hội viên mất vì Covid-19 là nhà văn Trương Đạm Thủy, nhà thơ Trần Hữu Lục, nhà văn Nguyễn Quốc Trung.

Điểm sáng trong những tháng ngày u tối là tình cảm giữa người với người, sự quan tâm từ bạn bè phương xa gửi đến miền Nam, được khắc họa ở phần hai. Qua các bài viết, giọng kể của tác giả chất chứa niềm xúc động. Bà nhắc về câu chuyện họa sĩ Phan Cẩm Thượng đấu giá hai bức tranh Bà hoàng bút tháp và Tiếng tiêu, thu được 100 triệu đồng. Số tiền được ông góp vào chương trình thiện nguyện Vòng tay Việt. Hay doanh nhân Huân Trần tặng bữa ăn ngon cho các y bác sĩ, đồng thời mua thiết bị hỗ trợ thở cho bệnh nhân.

Doanh nhân trẻ Kiến Phước Nguyễn Tân cùng đối tác ''mang xanh về Sài Gòn'', chuyển rau, hoa quả, trứng cho các bếp ăn từ thiện. Khi tình hình dịch cao trào, biệt đội ATM oxy ra đời, bất cứ lúc nào cũng sẵn sàng mang bình oxy đến khắp ngóc ngách để góp phần giành giật lại sự sống cho người dân. ''Mà kể sao cho hết chuyện của những tấm lòng với tình thương vô lượng?'', bà Vũ Kim Hạnh viết.

Phần ba - Những nạn nhân cuối cùng - để lại cho tác giả nhiều trăn trở. Tại sự kiện giới thiệu tác phẩm, bà nhiều lần nghẹn giọng khi nhắc về những em nhỏ có người thân qua đời vì Covid-19. Ở một bài viết, bà kể trường hợp đau lòng: ''Ngày 5/10/2021, chúng tôi đến nhà Bé Mi. Con than: 'Con gắng đậu đại học như ý nguyện của ba, giờ ba mất rồi, con phải làm sao?'. Em tên đầy đủ là Nguyễn Thị Bé Mi, em nhận kết quả đậu vào Đại học Sài Gòn cùng lúc với nhận hũ cốt của ba. Em nói nhỏ với ba: 'Con đậu đại học như ba mong rồi đây'. Cả hẻm trọ ai nấy đều vui và rất thương Bé Mi, vì hẻm lao động nghèo suốt mười mấy năm nay mới có 'một đứa nhỏ vào đại học', lại lâm cảnh mồ côi bất ngờ''.

Nhà báo Vũ Kim Hạnh chọn tựa sách theo bài viết Sài Gòn 'bao' thương của kỹ sư an ninh mạng Dương Ngọc Thái trên VnExpress. Tác giả lý giải ''bao thương'' giống cách nói chuyện của người miền Nam, như ''bao ngon'', ''bao rẻ''. Đại dịch đi qua, điều đọng lại là giá trị của tình người, giống tác giả Dương Ngọc Thái viết khi nhận được sự hỗ trợ từ người Việt ở trong và ngoài nước: ''Là người con Sài Gòn, tôi có cảm giác như chính gia đình mình gặp đại họa để rồi bao nhiêu người dưng nước lã nhào vào, mỗi người phụ một tay. Ơn nghĩa này không biết bao giờ mới trả hết''.

Ở lời tựa, doanh nhân Phạm Phú Ngọc Trai cho biết trân trọng cách bà Vũ Kim Hạnh kể chuyện như chính người trong cuộc, không chỉ theo dõi, ghi chép mà còn lăn xả, đồng hành, góp sức. ''Những chương trình thiện nguyện như Vòng tay Việt, những nhóm bạn trẻ lặng thầm nấu hàng ngàn suất ăn mỗi ngày, những anh chị tiểu thương âm thầm giữ giá, tặng rau, sẻ cơm - tất cả được kể lại như một bản hợp xướng lặng lẽ, nhưng đầy hào sảng'', ông viết. Nhờ vậy khi đọc lại các trang sách, ông như thấy một phần bản thân trong đó, tin rằng mỗi người sẽ được sống lại ký ức của một cộng đồng "bao thương".

Theo nhà văn, nhà báo Nguyễn Thị Ngọc Hải, tác giả không liệt kê như sách nghiên cứu đơn thuần mà sử dụng phong cách kể chuyện, quan sát, tái hiện số phận con người. Ấn phẩm kết hợp giữa phản ánh tình hình, phân tích suy nghĩ xen lẫn những câu chuyện, khắc họa cuộc sống tràn đầy yêu thương. Bà Vũ Kim Hạnh cũng phỏng vấn nhân vật để hiểu thêm nhiều suy nghĩ, cảm xúc của họ. ''Sách của tác giả Kim Hạnh đã góp phần tiên phong trong kể chuyện Sài Gòn đại dịch'', nhà báo Ngọc Hải nhận định.

Phương Linh