Chiều 10/5, dưới sự điều hành của Thường trực Ban bí thư Trần Quốc Vượng, Hội nghị Trung ương 7 (khóa XII) đã thảo luận về đề án cải cách chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH).
Thường trực Ban bí thư Trần Quốc Vượng (bìa trái) điều hành phiên thảo luận về đề án cải cách chính sách bảo hiểm xã hội. Ảnh: TTX
Chính sách BHXH bao gồm bảo hiểm hưu trí - tử tuất; bảo hiểm thất nghiệp; bảo hiểm ốm đau, thai sản và bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp... Đề án hướng tới mục tiêu để BHXH thực sự là một trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội, tiến tới thực hiện BHXH toàn dân; phát triển hệ thống BHXH linh hoạt, đa dạng, đa tầng, hiện đại theo nguyên tắc đóng - hưởng, công bằng và có phần chia sẻ...
Tại phiên thảo luận, việc điều chỉnh độ tuổi nghỉ hưu để đối phó với già hóa dân số, biến đổi của thị trường lao động, bảo đảm cân đối quỹ BHXH... là vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm.
Bộ trưởng Lao động Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho hay, tuổi nghỉ hưu thực tế của Việt Nam hiện thấp nhất khu vực; bình quân là 54,3 (nam 55,6; nữ 52,6 tuổi); mức đóng bình quân là 22% (tiền lương), mức hưởng 70% trung bình. Nam đóng bảo hiểm bình quân là 28 năm và hưởng lương hưu là 22,5 năm, nữ đóng 23 năm và hưởng 27 năm sau khi về hưu.
"Như vậy, bài toán cân đối quỹ nếu tự thân thì rất khó khăn, đề nghị Trung ương có quyết tâm chính trị lớn. Đây là thời cơ vàng để quyết định chủ trương này", ông Dung nói.
Theo dự thảo Đề án, việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu sẽ bắt đầu từ năm 2021 và những người phụ nữ đầu tiên nghỉ hưu ở tuổi 56 sẽ xuất hiện từ năm 2025 (phương án mỗi năm tăng 3 tháng tuổi hưu), thời điểm Việt Nam bắt đầu bước vao giai đoạn dân số già.
Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nêu ý kiến tại phiên thảo luận. Ảnh: TTX
Đồng tình với quan điểm nâng tuổi nghỉ hưu, nhưng bà Nguyễn Thị Thu Hà - Chủ tịch Hội liên hiệp Phụ nữ Việt Nam đề nghị cần phải nghiên cứu để xem xét các quy định nghỉ hưu phù hợp với đối tượng.
Bà Hà cho rằng cần tính đến các đối tượng do đặc thù nghề nghiệp, lao động độc hại, một số ngành nghề có thể do tính chất lao động thời gian làm việc, thời gian lao động rất sớm. Cụ thể, nên giữ nguyên việc nghỉ hưu sớm theo độ tuổi như hiện nay đối với một số đối tượng, ngành nghề như diễn viên múa, vận động viên thể thao hay những ngành nghề như dưới hầm lò, cầu đường…
Tổng kiểm toán Nhà nước Hồ Đức Phớc nêu ý kiến, nên điều chỉnh tuổi nghỉ hưu đối với cán bộ, công chức, viên chức nam là 62 tuổi, nữ là 58 tuổi. Trường hợp nữ là cán bộ khoa học hoặc cán bộ quản lý mới tăng lên 60 tuổi, còn lao động các ngành nghề khác vẫn chỉ nên nghỉ hưu ở 55 tuổi với nữ và 60 tuổi với nam.
"Cán bộ lãnh đạo, người nghiên cứu khoa học cần có kinh nghiệm, bản lĩnh... thì tuổi càng cao có khi càng tốt", ông Phớc nói.
Hạn chế tình trạng hưởng BHXH một lần
Ông Phùng Quốc Hiển - Phó chủ tịch Quốc hội cho rằng, để hướng tới BHXH toàn dân thì cần tăng BHXH bắt buộc về đối tượng và quy mô, bởi trong tổng số 53 triệu lao động hiện nay, mới chỉ có 13 triệu người tham gia bảo hiểm bắt buộc và chỉ có 200.000 người tham gia bảo hiểm tự nguyện. Bên cạnh đó, Trung ương cũng nên cân nhắc việc thay đổi điều kiện thời gian đóng BHXH để hưởng chế độ hưu trí từ 20 năm xuống 10 năm như trong Đề án.
“Đây là vấn đề nên thận trọng. Khi thảo luận về vấn đề này, Đảng đoàn Quốc hội chỉ đề nghị xuống 15 năm, mà 15 năm cũng là đột phá. Đóng 10 năm nhưng hưởng hưu trí 22 năm, thậm chí tuổi thọ tăng hơn nữa thì cân đối quỹ như thế nào?", ông Phùng Quốc Hiển nêu ý kiến.
Các đại biểu cũng bày tỏ băn khoăn và đề nghị có giải pháp nhằm hạn chế tình trạng số người hưởng BHXH một lần ngày càng tăng.
Theo ông Bùi Văn Cường - Chủ tịch Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam, giai đoạn 2012-2017, bình quân mỗi năm có 628.000 người hưởng BHXH một lần. Tức là 2 người tham gia vào BHXH thì một người rút ra khỏi hệ thống. Do đó, làm mất đi ý nghĩa đóng BHXH được hưởng lương hưu, bảo đảm cuộc sống của họ khi tuổi già, không trở thành gánh nặng cho xã hội.
Ông Cường đề nghị, nên nghiên cứu tính toán quy định khi người lao động nhận trợ cấp một lần thì chỉ nhận phần người lao động đóng, còn phần Nhà nước hoặc người sử dụng lao động đóng thì không được nhận; như vậy mới hạn chế tình trạng xin hưởng bảo hiểm một lần.
Cơ quan thuế thực hiện thu phí BHXH
Việc trốn đóng, nợ đọng BHXH cho người lao động cũng được nhiều đại biểu quan tâm. Bí thư Tỉnh ủy Bình Thuận Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, tình trạng này diễn ra ở hầu hết các tỉnh, thành và doanh nghiệp thuộc các loại hình kinh tế, kể cả doanh nghiệp nhà nước. Có những trường hợp doanh nghiệp xuất trình bảng lương của người lao động với cơ quan thuế cao hơn nhiều so với xuất trình sổ lương của người lao động với cơ quan BHXH. Số nợ BHXH ước tính đến giữa năm 2017 là gần 15.000 tỷ đồng.
Ông Hùng đề nghị tăng mức phạt, có sự tham gia của cơ quan thuế theo hướng cơ quan này thực hiện đồng thời với thu thuế và thu các khoản bảo hiểm bắt buộc của đơn vị sử dụng lao động. "Qua đó, sẽ hạn chế tình trạng chây ì, trốn đóng BHXH và tình trạng 2 sổ lương như hiện nay", ông Hùng nói.