Cách trung tâm thủ đô khoảng 30 km, từ ngày 22/7 đến nay, huyện Chương Mỹ có hơn 3.600 hộ dân bị ngập 0,5-2 m, tập trung ở các xã Tốt Động, Thủy Xuân Tiên, Hoàng Văn Thụ, Nam Phương Tiến và thị trấn Xuân Mai. Khoảng 5.000 người dân ở khu vực ngập sâu đã phải sơ tán đến nơi an toàn.
11h ngày 30/7, mực nước sông Bùi trên mức báo động 3 (mức nguy hiểm nhất), uy hiếp nhiều tuyến đê. Đê sông Bùi, sông Đáy đi qua Chương Mỹ đã xảy ra nhiều sự cố sạt lở, rò rỉ, bục thân khiến nước tràn vào làng xã. Nhiều ngày nay, hàng nghìn công an, bộ đội được huy động 24/24h để bảo vệ các tuyến đê này.
Nhiều người dân không hiểu vì sao trong khi phần lớn dân cư thủ đô không bị ngập quá nửa ngày thì Chương Mỹ lại kéo dài như vậy?
Hàng nghìn người chịu ảnh hưởng do ngập úng. Ảnh: Gia Chính
Mưa lớn trên lưu vực sông Bùi
Sông Bùi dài 91 km, bắt nguồn từ xã Lâm Sơn (Lương Sơn, Hòa Bình), chảy qua Chương Mỹ (Hà Nội), cùng với sông Tích hợp lưu vào sông Đáy tại xã Phúc Lâm, huyện Chương Mỹ. Diện tích lưu vực sông Bùi hơn 1.240 km2.
Cơ quan khí tượng cho biết, do tác động của dải hội tụ nhiệt đới, ngày 18-21/7 lưu vực sông Bùi mưa rất to, tới 300-400 mm. Ngày 27-29/7, khu vực này tiếp tục hứng lượng mưa gần 400 mm.
Mưa to trong thời gian ngắn khiến nước từ thượng nguồn sông Bùi từ Hòa Bình đổ về vùng thấp hơn là Chương Mỹ, kết hợp với mưa tại chỗ khiến lũ sông Bùi dâng cao, tràn đê tả, hữu Bùi và hệ thống bờ bao. Các xã ven sông như Nam Phương Tiến, Hoàng Văn Thụ, Tân Tiến ngập sâu.
Đê tả Bùi được hàng nghìn người ngày đêm gia cố. Ảnh: Gia Chính
Chương Mỹ chịu tác động của nhiều sông
Trong điều kiện không còn mưa to như ba hôm nay, huyện Chương Mỹ sẽ giảm ngập nếu lũ sông Bùi rút nhanh. Tuy nhiên, nước rút rất chậm. Đỉnh lũ sông Bùi tại xã Tốt Động đạt 7,44 m vào sáng 30/7, đến sáng nay mới rút 15 cm, vẫn vượt báo động 3.
Theo nhiều chuyên gia thủy văn, khả năng thoát lũ của sông Bùi phụ thuộc vào sông Đáy và Hoàng Long (Ninh Bình). Do nước sông Bùi đổ ra sông Tích và từ đây dẫn ra sông Đáy. Nước sông Đáy đổ ra sông Hồng và Hoàng Long.
Tuy nhiên, lưu vực hai sông Đáy và Hoàng Long mấy ngày qua mưa lớn, nước lũ lên rất cao. Đến sáng nay, ghi nhận của Trung tâm dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, lũ sông Hoàng Long vẫn trên báo động 1, lũ sông Đáy báo động 2. Vì thế lũ sông Bùi không thể giảm nhanh và Chương Mỹ vẫn ngập sâu.
Vùng phân lũ
Với diện tích hơn 237 km2, địa hình Chương Mỹ chia làm ba vùng: bãi ven sông Đáy, đồng bằng và vùng bán sơn địa. Trừ vùng bán sơn địa, hai vùng còn lại có cốt nền thấp.
Theo Nghị định 62/1999, khu vực hữu Bùi của Chương Mỹ được xác định là vùng ngập lụt khi phân lũ sông Hồng vào sông Đáy để bảo vệ nội thành Hà Nội. Do đó Chương Mỹ nhiều năm bị ngập, gần nhất là tháng 10/2017 và năm 2008.
Ông Đỗ Đức Thịnh, Chánh văn phòng Ban chỉ huy Phòng chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn TP Hà Nội, giải thích dù là vùng thoát lũ và chứa lũ, trong quá trình phát triển, người dân cứ đến ở. Chính quyền đã tuyên truyền nhưng có thể người dân chưa nắm rõ.
Nhiều công trình vẫn đang ngập sâu trong nước. Ảnh: Gia Chính
Thừa nhận di dân khỏi vùng chứa lũ sẽ khó khăn, ông Thịnh cho biết lãnh đạo TP Hà Nội đã nhìn nhận được vấn đề. “Trong chừng mực nào đó phải di dân khỏi vùng trũng thấp, nhưng việc này không đơn giản nên không thể làm trong một sớm một chiều. Nhìn tổng quan thì vùng lũ thấp chỉ phát triển sản xuất theo mùa vụ chứ để dân sinh sống thì sẽ nguy hiểm, vất vả”, ông Thịnh nói.
Một trong những giải pháp căn cơ ông Thịnh đưa ra là nâng cao đê tả, hữu sông Bùi để đảm bảo an toàn cho Hà Nội và các xã còn lại của Chương Mỹ. “Đây là điều chắc chắn phải làm, hiện chúng tôi đã có quy hoạch. Vấn đề chỉ là thời gian thực hiện và nguồn lực”, ông Thịnh nói.
Nhà chức trách dự tính, nếu thời tiết không mưa, phải mất khoảng 15 ngày nữa nước lũ mới rút hết khỏi Chương Mỹ.
Chương Mỹ nằm phía Tây Nam Hà Nội, phía Bắc giáp huyện Quốc Oai; phía Đông giáp quận Hà Đông, huyện Thanh Oai; phía Nam giáp huyện Ứng Hòa, Mỹ Đức; phía Tây giáp với huyện Lương Sơn (Hòa Bình). Tổng diện tích tự nhiên là 237,4 km2, lớn thứ ba trong 30 quận huyện và thị xã của Hà Nội. Huyện có 337.000 dân, với 32 đơn vị hành chính cấp xã.
Địa bàn huyện có ba sông Bùi, Tích phía Tây, sông Đáy bao bọc phía Đông. 9 xã gồm Thủy XuânTiên, Tân Tiến, Nam Phương, Hoàng Văn Thụ, Hữu Văn, Tốt Động, Mỹ Lương, Hồng Phong, Đồng Lạc được bảo vệ bởi hệ thống đê cấp 4 là tả Bùi và hữu Bùi cùng các bờ bao.
Đê tả Bùi dài 14,5 km, đê hữu Bùi dài 18,6 km.