Tại buổi lễ tổng kết ngành diễn ra ngày 9/11, ông Sáu đánh giá, trước đây, tham nhũng chủ yếu từ các cơ quan kinh tế quốc doanh với những vụ án đặc biệt nghiêm trọng như: vụ Tân Trường Sanh, Minh Phụng - Epco, Tamexco... ; nhưng nay, đã xuất hiện ngày càng nhiều trong lĩnh vực địa ốc, nhà cửa, quy hoạch đất đai, di dời bồi thường giải tỏa và giáo dục, y tế. Thậm chí, vốn xóa đói giảm nghèo, cứu trợ đồng bào bị thiên tai bão lũ cũng bị một số cán bộ chiếm đoạt, tiêu xài riêng và đánh bạc, uống rượu. "Tội phạm tham nhũng đang diễn ra ở mọi lĩnh vực: chính trị, công quyền, kinh tế... Chúng ta ra sức chống nhưng nó vẫn tồn tại và thách thức”, ông Sáu nói.
Thống kê của TAND thành phố, từ năm 2001 đến 2006, đã có 131 vụ án tham nhũng đưa ra xét xử. Trong đó, tội phạm ở lĩnh vực kinh tế quốc doanh, cổ phần... chiếm trên 50%; lĩnh vực hành chính, địa ốc, xây dựng chiếm 40%, còn lại thuộc vào tư pháp. Ngoài ra, còn một số vụ xuất phát từ hành vi sách nhiễu, cửa quyền của một bộ phận cán bộ.
Từ thực tiễn xét xử, Tòa hình sự TAND thành phố đúc kết được 7 nguyên nhân dẫn đến tình hình tội phạm tham nhũng gia tăng. Đó là: Trách nhiệm và trình độ quản lý của thủ trưởng đơn vị quá kém; cơ chế kiểm tra, kiểm soát việc sử dụng, quản lý, luân chuyển tài sản có nhiều sơ hở; giao tài sản cho nhân viên quản lý nhưng không có biện pháp kiểm tra, giám sát chặt chẽ; gian lận trong công tác để chiếm đoạt tài sản; các quy định về nhà đất, thủ tục đền bù giải tỏa không được công khai, rõ ràng khiến người dân có suy nghĩ phải "đút lót, trà nước" mới xong và cũng là cơ hội cho cán bộ sách nhiễu. Có sự cấu kết của nhiều người trong nhiều cơ quan khác nhau. Thủ đoạn này rất tinh vi, nguy hiểm, vì tài sản thất thoát khó phát hiện, kiểm tra và khó phục hồi. Chẳng hạn như trong vụ án tham ô, thiếu trách nhiệm... ở hầm chui Văn Thánh, Dương Quang Vinh đã câu kết với nhiều bị cáo khác rút bớt vật tư, bỏ qua cảnh báo của Bộ Xây dựng... Rốt cuộc, nhà nước đã thất thoát gần 3 tỷ đồng nhưng cầu vẫn lún, nứt. Nguyên nhân cuối cùng, là tham nhũng đã len lỏi trong chính cơ quan bảo vệ pháp luật, bởi những cán bộ trong ngành bảo vệ pháp luật đã bị sa ngã trước đồng tiền.
Một thẩm phán có nhiều lần ngồi xử án tham nhũng cho biết, việc điều tra, truy tố và xét xử các loại tội phạm liên quan đến tham nhũng hết sức phức tạp. Đối tượng thực hiện tội phạm này thường là người có địa vị xã hội, có học thức cũng như hiểu biết về quản lý. Do vậy, họ có kinh nghiệm, thủ đoạn đối phó với việc phát hiện tội phạm; việc thu thập, đánh giá chứng cứ. Ngoài ra còn có các mối quan hệ khác của quan tham tác động vào quá trình điều tra, truy tố, xét xử... càng làm cho việc chống tham nhũng càng khó khăn.
Từ đó, Ban lãnh đạo tòa hình sự cho rằng, Quốc hội cần mở rộng khái niệm về tội phạm tham nhũng khi có yếu tố lợi dụng chức vụ quyền hạn chiếm đoạt tài sản. Theo đó, tham nhũng còn phải bao gồm cả những hành vi chiếm đoạt tài sản mà có yếu tố lợi dụng chức vụ quyền hạn, cả trực tiếp và gián tiếp; một số hành vi sai trái của cán bộ có chức, có quyền và không chỉ trong phạm vi động cơ thu lợi bất chính mà còn có thể mở rộng ra hành vi khác không có động cơ tư lợi.
N. Hải