Phó thủ tướng Phạm Bình Minh. Ảnh: Giang Huy.
"Trong bối cảnh có quan điểm khác biệt, các nền kinh tế khi đến dự Tuần lễ cấp cao APEC nghĩ rằng việc có một Tuyên bố cũng khó", Phó thủ tướng Phạm Bình Minh chia sẻ với các phóng viên trong cuộc họp chiều nay.
Trong suốt thời gian diễn ra Tuần lễ cấp cao APEC (TLCC), có những lúc các thành viên APEC nghĩ chỉ có Tuyên bố chủ nhà của Việt Nam. Tuy nhiên, họ đã đạt được Tuyên bố cấp cao kèm theo phụ lục, Tuyên bố liên bộ trưởng ngoại giao - kinh tế với 4 phụ lục.
"Cuối cùng, chúng ta đã đạt được những điều mà lúc đầu tưởng chừng như không có được", ông Minh nói.
Phó thủ tướng cho biết tại các hội nghị APEC trước năm 2016, hầu như không thành viên đặt ra vấn đề về tự do thương mại. Tuy nhiên, Mỹ năm nay có thay đổi về quan điểm về tự do thương mại, cho rằng tự do phải có cân bằng và sự tồn tại của hệ thống thương mại đa phương.
Trong văn kiện chỉ một từ "A" hay "The" multilateral trading system (có hay chưa tồn tại Hệ thống thương mại đa phương) cũng bị tranh cãi rất nhiều. Cuối cùng các bên vẫn đạt được kết quả là tiếp tục duy trì APEC là diễn đàn thương mại tự do trong khu vực.
Chủ tịch Uỷ ban APEC kể lại có hai thời khắc "gay cấn" của TLCC, đó là họp liên bộ trưởng ngoại giao - kinh tế (AMM) và cuộc họp về Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP).
Tuyên bố của AMM và Hội nghị cấp cao lẽ ra được đưa sớm nhưng phải mất đến 6 ngày 5 đêm ròng rã thương lượng. Đến cuối ngày 8/11, các bên dự AMM vẫn chưa thông qua Tuyên bố và việc trình văn bản lên lãnh đạo cấp cao. Việt Nam đã quyết định kéo dài cuộc họp đến sáng hôm sau. Phiên làm việc qua đêm tập trung vấn đề thương mại đa biên, tự do cân bằng hay có đi có lại, nhưng cũng chưa có kết quả.
"Việt Nam quyết định chấm dứt họp AMM nhưng tôi phải trao đổi với các bộ trưởng tạm thời thông qua là sẽ có Tuyên bố cấp bộ trưởng và Tuyên bố cấp cao, dành thời gian cho cấp làm việc tiếp tục trao đổi. Đây là tiền lệ hiếm có", ông Minh kể lại.
Phó thủ tướng đề cập tới việc các thành viên đến họp mà về không có Tuyên bố AMM và Tuyên bố cấp cao, yêu cầu các bên hợp tác và linh hoạt để xây dựng. Sau nhiều cuộc tham vấn, Tuyên bố cấp cao đã được chấp thuận vào ngày 10/11. Văn bản này có những ngôn ngữ còn mạnh hơn tuyên bố của G20 về những vấn đề thương mại, đầu tư.
Ông Minh dẫn lại Khổ 20 của văn kiện, trong đó nêu "Chúng tôi nhấn mạnh vai trò quan trọng của APEC trong việc ủng hộ một hệ thống thương mại đa phương. Chúng tôi nhắc lại cam kết không gia tăng bảo hộ đến hết 2020 và tái cam kết chống chủ nghĩa bảo hộ, bao gồm mọi tập quán thương mại không công bằng".
Văn kiện của TLCC tạo ra định hướng, cơ sở của APEC trong những năm tiếp theo. Dù có khác biệt trong quan điểm của các bên về bảo hộ, tự do hoá thương mại, các văn kiện vẫn được thông qua. Việt Nam đã thể hiện rõ chủ trương hội nhập, đóng vai trò dẫn dắt được những chủ đề, nội dung trong APEC.
Với TPP, Phó thủ tướng cho hay trong TLCC, các bộ trưởng, các nhà đàm phán cấp quan chức cấp cao (SOM) đã đạt được những nguyên tắc cơ bản. Tuy nhiên đến phút chót do thiếu một thành viên nên Hội nghị cấp cao của TPP chưa họp được. Lãnh đạo 10 nước đã phải giao cho các bộ trưởng tiếp tục thảo luận. Cuối cùng, bộ trưởng các nước ra tuyên bố vẫn tiếp tục TPP11.
Tổng thống Mỹ nhận lời tham dự sớm
Trả lời câu hỏi của VnExpress về quá trình chuẩn bị, Phó thủ tướng Phạm Bình Minh cho biết Tổng thống Mỹ Donald Trump nhận lời tham dự APEC tại Việt Nam từ sớm. Vì có APEC nên ông Trump đi thăm các nước châu Á.
Tổng bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cũng đến dự APEC sau Đại hội đảng lần thứ 19. Trong năm 2016 và 2017, hơn 10 nền kinh tế thành viên APEC có lãnh đạo mới.
Theo ông Minh, trong 10 năm qua, việc hầu hết lãnh đạo cấp cao nhất tham dự APEC là điều hiếm. Lần đầu tiên Tổng thống Mỹ, Chủ tịch Trung Quốc tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Doanh ngghiệp (CEO Summit). Năm nay có những vấn đề mới mà các nhà lãnh đạo muốn nêu quan điểm. Việt Nam có quan hệ đối tác toàn diện, chiến lược với các nước, nên khi thương lượng, mời các lãnh đạo các nước thuận lợi hơn. Tổng thống Nga Vladimir Putin, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đều nhận lời thăm Việt Nam.
APEC với Việt Nam cũng là dịp đưa các mối quan hệ song phương lên tầm cao mới. Có 4 chuyến thăm của Chủ tịch Trung Quốc, Tổng thống Mỹ, Tổng thống Chile và Thủ tướng Canada. Việt Nam cũng có 50 cuộc trao đổi với lãnh đạo cấp cao các nước đóng vai trò quan trọng trong khu vực.
"Nhiều nhà lãnh đạo muốn thăm Việt Nam lần này nhưng Việt Nam chỉ có thể đón tiếp tối đa 4 lãnh đạo", Phó thủ tướng nói.
Lý giải vì sao Việt Nam đăng cai tổ chức APEC, Phó thủ tướng cho biết Việt Nam đề xuất từ năm 2012. Chủ trương của Việt Nam là đăng cai để thể hiện tích cực chủ động hội nhập quốc tế, phát huy vai trò vị thế. APEC đến năm 2020 sẽ hoàn thiện mục tiêu Bogor, vì thế năm 2017 đã phải tính đến sau năm 2020 như thế nào. Tại APEC năm nay, Việt Nam đã đề ra tầm nhìn của APEC sau 2020, đưa được những vấn đề chung.
Chủ tịch Uỷ ban APEC nhấn mạnh thành quả của Việt Nam sau APEC là khẳng định vai trò vị thế ở khu vực, tăng cường quan hệ với các đối tác lớn. Về kinh tế, Việt Nam có 121 thoả thuận trị giá hơn 20 tỷ USD và những cơ hội cho doanh nghiệp.
Đây là lần thứ hai trong vòng 10 năm APEC có lãnh đạo cấp cao nhất tham gia. Có đến 21.000 người dự các sự kiện, riêng TLCC có 11.000 người, 2.800 phóng viên đưa tin. Tại CEO Summit, số người tham dự kỷ lục là hơn 2.000 người, so với mức thông thường từ 1.000 - 1.500 người.
Trong số các sáng kiến của Việt Nam có họp giữa lãnh đạo APEC và ASEAN, Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam với 2.000 doanh nghiệp tham gia, gồm hơn 800 doanh nghiệp Việt Nam
Chia sẻ cảm xúc sau khi kết thúc năm APEC, Phó thủ tướng cho biết trước TLCC, các tỉnh miền Trung có bão Damrey đổ bộ, ông chỉ mong thời tiết ủng hộ.
"Chúng ta cần thiên thời địa lợi nhân hoà. Giây phút tôi cảm thấy chúng ta đạt được mục đích là khi các lãnh đạo cấp cao ra chụp ảnh ngoài trời. Hình ảnh đó thể hiện tuần lễ đã thành công cả về nội dung và hình thức", Phó thủ tướng nói.
Việt Anh