Luật sư Phi Nguyen (phải), giám đốc bộ phận pháp lý của tổ chức đấu tranh công lý cho người Mỹ gốc Á tại thành phố Atlanta, cho rằng Cơ quan di trú và hải quan Mỹ "hành xử sai luật và độc đoán" khi giam giữ nhiều người nhập cư gốc Việt vô thời hạn chờ ngày trục xuất. Ảnh: ORC.
Năm 4 tuổi, Hoang Trinh theo gia đình di cư từ Việt Nam đến Mỹ. Cả nhà bắt đầu cuộc sống mới ở thành phố Garden Grove, phía bắc quận Cam, bang California, theo OCR.
Dù đã sống nhiều năm trên đất Mỹ, người đàn ông có hai con này hiện đối mặt với lệnh trục xuất về Việt Nam. Cơ quan di trú và hải quan Mỹ (ICE) đang tiến hành những đợt truy quét và bắt giữ người nhập cư gốc châu Á, bao gồm người tị nạn Việt Nam. Theo các tổ chức hoạt động vì quyền con người, sự việc chưa từng có tiền lệ này khiến cộng đồng nhập cư gốc châu Á hoang mang.
"Mọi người thường nghĩ rằng chỉ có dân châu Mỹ Latin mới bị trục xuất nhưng tất cả những người nhập cư đều bị ảnh hưởng. Và chúng tôi không thể im lặng được nữa", theo Laboni Hoq, giám đốc bộ phận pháp lý của tổ chức đấu tranh công lý cho người Mỹ gốc Á tại Los Angeles. Theo nhà hoạt động này, chính quyền của Tổng thống Donald Trump thực hiện chiến dịch truy quét này nhằm ghi điểm với cử tri.
Cụ thể, kể từ tháng 3/2017, ICE mở chiến dịch nhắm tới những người Việt tị nạn từng phạm tội và bị kết án ở Mỹ. Theo đơn kiện do Hoang Trinh và ba người khác đứng tên, có khoảng 40 người Việt nhập cư đang bị chính quyền Mỹ giam suốt nhiều tháng trong thời gian chờ trục xuất. Một vài người đã bị giam giữ hơn 90 ngày, số khác thậm chí bị tạm giam 11 tháng. Luật sư đại diện cho nhóm những người khởi kiện chính phủ Mỹ vi phạm luật liên bang cho biết cơ quan chức năng không có quyền giam giữ vô thời hạn.
"Giam giữ người tị nạn mà không theo đúng trình tự, ICE đang hành xử sai luật và độc đoán", Phi Nguyen, giám đốc bộ phận pháp lý của tổ chức đấu tranh công lý cho người Mỹ gốc Á tại thành phố Atlanta, giải thích lý do khởi kiện.
Cục điều tra dân số Mỹ ước tính có khoảng 1,3 triệu người Việt nhập cư sống tại Mỹ. Trong số này, khoảng 8.000-10.000 người Việt nhập cư có nguy cơ bị trục xuất, trong đó nhiều trường hợp là vì mất "thẻ xanh" do từng bị kết án, theo các luật sư. Ngoài ra, những người rời khỏi Việt Nam trước ngày 12/7/1995, thời điểm hai quốc gia nối lại quan hệ ngoại giao, cũng thuộc nhóm bị bắt giữ trái luật.
Hiện ICE từ chối bình luận về vụ kiện. Theo thống kê, cơ quan này năm ngoái bắt giữ 71 người nhập cư gốc Việt và 35 trường hợp khác vào năm 2016. Người phát ngôn của ICE cho biết cơ quan này không phân loại những người bị bắt theo thời điểm họ đến Mỹ.
Tung Nguyen trong buổi họp báo được tổ chức tại Santa Ana, quận Cam, bang California, vào ngày 28/2 nhằm tuyên bố kiện ICE vi phạm luật liên bang khi bắt giữ người gốc Việt chờ trục xuất. Ảnh: ORC.
Ông Tung Nguyen tới Mỹ vào năm 1991 trong độ tuổi vị thành niên. Tại buổi họp báo tuyên bố việc khởi kiện, Tung Nguyen kể rằng năm 16 tuổi ông đã hành động "ngu ngốc" khi tham gia vào một vụ đâm người gây sát thương. Dù chưa đến tuổi thành niên nhưng Tung Nguyen bị xét xử và kết tội như một người trưởng thành, lĩnh án 25 năm tù. Sau 18 năm tù tội, ông Tung Nguyen được tha bổng trước thời hạn do liều mình cứu người trong một vụ xô xát giữa các tù nhân.
"Kể từ đó, tôi cống hiến vì lợi ích của cộng đồng", ông Tung Nguyen nói về việc thành lập một chương trình tại quận Cam chuyên giúp đỡ những người từng phạm tội tái hòa nhập xã hội.
Dù không bị ICE giam giữ, ông Tung Nguyen nhận được lệnh trục xuất từ tháng 10/2011 và đang đối mặt với nguy cơ bị trục xuất do chưa trở thành công dân Mỹ. "Tôi đang sống mỗi ngày trong sợ hãi và hoang mang".
Trong khi đó, Hoang Trinh đến Mỹ vào năm 1980, hiện anh có một con trai 13 tuổi và con gái 18 tuổi. Năm 2015, Trinh bị kết án một năm tù vì dính líu tới ma túy. Vào năm ngoái, người đàn ông này bị bắt một lần nữa vì tội tàng trữ cây thuốc phiện. Hiện Hoang Trinh đang ở trong nhà tù Theo Lacy, quận Cam chờ ngày bị trục xuất vào ngày 27/7.
An Hồng