Những vấn đề ở vương quốc xe điện Trung Quốc

Tháng 4 năm ngoái, chính quyền thủ đô Bắc Kinh tuyên bố xe đạp và xe máy điện sẽ bị cấm trên 10 tuyến phố chính trong thành phố, bao gồm đại lộ Trường An và các đường lân cận, theo China Dialogue.

Bắc Kinh hiện có hơn 4 triệu xe điện và theo thống kê năm 2015 của sở giao thông thành phố, hơn 31.000 vụ tai nạn giao thông có liên quan tới xe điện, khiến 113 người chết và gần 21.500 người bị thương, chiếm tổng số 37% thương vong liên quan tới tai nạn giao thông.

Tuy nhiên, các nhà phê bình chỉ trích lệnh cấm của chính quyền thành phố chưa hợp lý. Họ cho rằng nếu đô thị được quy hoạch tốt hơn, như quy định làn đường riêng cho xe điện sẽ giảm được số vụ va chạm với người đi bộ.

Các chuyên gia lo ngại lệnh cấm xe điện sẽ thúc đẩy doanh số bán xe hơi, góp phần tăng ô nhiễm thủ đô vốn luôn trong tình trạng báo động.

"Nếu cấm xe điện, người dân sẽ không còn lựa chọn nào khác là phải mua xe hơi, loại phương tiện lớn hơn và gây ô nhiễm nhiều hơn", Chou Baoxing, cố vấn nhà nước, cựu bộ trưởng Nhà ở và Phát triển Đô thị nhận định.

Ông Chou cho rằng xe đạp điện, xe máy điện có lượng khí thải carbon thấp, phù hợp với tình hình giao thông hay ùn tắc tại những thành phố đang phát triển nhanh ở Trung Quốc.

Liu Daizong, người đứng đầu Dự án Vận tải Bền vững Trung Quốc, Viện Tài nguyên Thế giới, cũng đồng quan điểm với ông Chou. Ông Liu cho rằng nếu lệnh cấm không đi kèm những chế tài ưu tiên cho các phương tiện vận tải thay thế như quy hoạch riêng làn xe đạp thông thường và xe buýt, thì chủ sở hữu xe điện có nhiều khả năng mua ôtô.

He Zuoxiu, thành viên Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc nhận định lệnh cấm nhằm mục đích thử phản ứng của người dân.

"Nếu lệnh cấm này không bị phản đối nhiều, rất có thể nó sẽ được triển khai tại nhiều tuyến đường và thành phố khác tại Trung Quốc', ông He nhận xét.

Theo Sixthtone, xe điện thường xuyên khiến Chen Honglian, một tài xế xe buýt ở thành phố Hợp Phì, thủ phủ tỉnh An Huy, nổi điên. Bản thân bà Chen cũng dùng xe đạp điện di chuyển tới chỗ làm nhưng bà vẫn ghét chúng. 

Bà Chen, 40 tuổi, làm nghề này đã gần 20 năm. Mỗi ngày, bà phải lái xe tránh hàng nghìn chiếc xe điện di chuyển lộn xộn trên đường.

"Nhưng chiếc xe bé nhỏ này luôn khiến cánh lái xe chúng tôi đau đầu", bà Chen nói. "Chúng thường xuyên bất thình lình nhô ra, cắt ngang phố, tạt đầu xe buýt của tôi".

Chỉ riêng trong tháng 3/2016 tại Thâm Quyến, 18.000 xe điện không đủ tiêu chuẩn và giấy tờ đã bị tịch thu. Hình ảnh hàng nghìn chiếc xe vứt chồng lên nhau dưới một chân cầu trong nghĩa trang hơn 220.000 xe máy, xe ba bánh, xe đạp và xe điện được chia sẻ khắp các trang mạng Trung Quốc. 

Ngày 13/11/2017, chính quyền thành phố Phúc Châu, tỉnh Phúc Kiến, phát động chiến dịch chỉnh đốn xe điện. Sau một tháng thực hiện, cảnh sát thành phố cho biết số lượng xe điện vi phạm có hơn 140.000 chiếc, tịch thu hơn 22.000 xe không có giấy đăng ký, không đủ tiêu chuẩn.

Mỗi ngày có hơn 100 phương tiện bị tịch thu được đưa vào bãi thu giữ. Theo Sohu, chỉ có 10% chủ phương tiện cung cấp được giấy tờ hợp pháp và đến lấy xe về. Bãi giữ xe rộng hàng nghìn mét vuông nhanh chóng bị lấp đầy. Đây là tình hình chung diễn ra tại nhiều tỉnh thành Trung Quốc. 

Vương quốc xe điện

Trung Quốc có một thời được mệnh danh là vương quốc xe đạp. Năm 1994, hầu như gia đình nào ở Trung Quốc cũng sở hữu ít nhất hai chiếc xe đạp và chỉ có hai triệu xe ôtô cá nhân. Tới năm 2013, số xe hơi đã tăng lên 50 lần, lên tới 100 triệu. Ngày nay, Bắc Kinh có khoảng 5,61 triệu xe ôtô.

Xe đạp truyền thống không còn được ưa chuộng, thay vào đó là xe đạp điện và xe máy điện. Theo thống kê của Evetimes.cn, Trung Quốc có khoảng 200 triệu người sử dụng xe điện, nghĩa là cứ 7 người thì lại có một người dùng loại xe này làm phương tiện di chuyển.

Giá cả phải chăng 125 - 375 USD với một chiếc, di chuyển tiện lợi, có thể đạt vận tốc lên tới 35 km/h, xe điện là lựa chọn hàng đầu cho người có thu nhập thấp và thu nhập trung bình ở Trung Quốc, những người cần đi làm, đưa đón con cái nhưng không đủ tiền mua xe hơi, theo một nghiên cứu năm 2016 của Trung tâm Vận tải Bền vững, đại học Washington, Mỹ.

Một yếu tố nữa là sự phát triển của mua bán điện tử kèm nhu cầu giao hàng trực tuyến ở Trung Quốc, nơi xe điện nhỏ gọn, tốn ít năng lượng là phương tiện di chuyển hiệu quả. Vì thế, xe điện trở thành loại phương tiện bán chạy nhất.

Những tiêu chuẩn an toàn xe điện mới nhất được ban hành năm 1999, trong đó quy định trọng lượng xe không quá 40 kg, vận tốc không quá 20 km/h và buộc phải có pêđan tích hợp.

Theo quy định này, cảnh sát giao thông có thể tuýt còi dừng và phạt xe máy điện vi phạm tiêu chuẩn và người điều khiển, nhưng thực tế, rất hiếm người bị thổi phạt. Có điều, những quy định này đã lạc hậu và cần được xem xét.

Trong hội nghị chính trị tổ chức tại Bắc Kinh năm ngoái, đại biểu quốc hội Zhang Tianren cho rằng 95% xe điện ở Trung Quốc không đáp ứng được tiêu chuẩn năm 1999. Nếu đúng, có nghĩa là hơn 100 triệu xe điện đang lưu thông ở quốc gia này là bất hợp pháp.

Hạn chế xe điện ảnh hưởng tới nhiều ngành nghề, trong đó có ngành chuyển phát nhanh và giao thức ăn. Zhang, một nhân viên giao hàng chuyển phát nhanh của Shentong Express, cho biết nếu tốc độ xe bị hạn chế 20 km/h trở xuống theo tiêu chuẩn 1999,  anh sẽ không thể đẩy nhanh tốc độ giao hàng và từ đó số lượng đơn giao trong ngày sẽ giảm, ảnh hưởng trực tiếp tới thu nhập cá nhân.

Vấn đề tầm quốc gia

Đây không phải lần đầu Bắc Kinh thắt chặt quy định với xe điện. 10 năm trước, những người trong ngành công nghiệp ôtô đã vận động chính quyền thành phố cấm xe điện nhưng không thành công. 

Kể từ đó, số lượng các vụ khiếu nại xe điện vi phạm luật lệ giao thông không ngừng tăng lên. Những chiếc xe điện nhỏ gọn luồn lách trên phố, di chuyển từ làn xe đạp sang làn xe ôtô, thậm chí trèo lên vỉa hè, cản trở ôtô đang chạy với vận tốc cao cũng như xe đạp và người đi bộ.

Các chuyên gia nhận định việc phân làn ôtô, xe đạp truyền thống và vỉa hè cách đây nhiều thập niên nay không thể theo kịp những phương tiện vận tải ngày càng đa dạng ở Bắc Kinh.

"Bản thân xe điện không gây nên tội", ông Liu Daizong bày tỏ, nhấn mạnh tai nạn ôtô nhiều hơn các loại phương tiện khác. 

Ông Liu đề nghị nên phân loại xe điện theo tốc độ tối đa, cấp giấy phép cho những mẫu xe có tốc độ cao, phân làn ưu tiên và giám sát chặt chẽ việc tuân thủ luật giao thông.

Biện pháp này sẽ giúp cải thiện an toàn, duy trì tác động tốt của xe điện tới môi trường các đô thị đang gặp áp lực ngày càng tăng về cắt giảm ô nhiễm khí thải.

Hồng Hạnh

• Chính quyền New York tuyên chiến với xe đạp điện