Mổ tách thành công hai bé Cúc - An

Cúc - An được chuyển vào phòng hậu phẫu.

Từ 24h đêm trước, hai bé song sinh dính nhau bắt đầu được ngừng cho ăn, chuyển sang truyền dịch để cho dạ dày nhẹ bớt, tạo điều kiện cho ca mổ. Cũng từ lúc đó, cả gia đình (gồm bà nội, bố và mẹ hai em) đã không ngủ, hồi hộp chờ đợi giờ phút các em được chuyển vào phòng phẫu thuật.

Sau đợt hội chẩn lần cuối vào chiều 15/10, các bác sĩ Bệnh viện Nhi trung ương cho biết, không có gì thay đổi so với những lần chẩn đoán trước. Ca mổ sẽ tiến hành đúng như kế hoạch, dự kiến kéo dài 10 tiếng.

Các bác sĩ chuẩn bị gây mê cho hai cháu Cúc - An.

Giáo sư Thimolthy Pruett, Giám đốc Trung tâm ghép tạng thuộc Đại học Virginia (Mỹ), thành viên ca phẫu thuật nhận định, thời điểm khó khăn nhất là khi tách gan, vào giai đoạn gần cuối của ca mổ. Khi đó, hai cháu đã bị đuối sức nhiều do gây mê lâu, nếu gan chảy máu thì sẽ rất nguy hiểm. Do vậy, bộ phận truyền máu phải phối hợp nhịp nhàng, nếu không nguy cơ tử vong rất cao.

Hai cháu Cúc - An trước khi mổ.

Bác sĩ Liêm cho biết: "Có nhiều khả năng tình trạng của Cúc - An giống với hai cháu Nghĩa - Đàn, nhưng còn nhiều ẩn số. Do hai cháu nằm úp bụng vào nhau nên không thể siêu âm chẩn đoán trước. Chúng tôi đã chụp nhiều lần nhưng đường ruột và gan không thể xác định rõ ràng. Sau khi tách phần da bụng lại phải tiếp tục siêu âm để xác định đúng hướng phẫu thuật".

8h20' Tìm thấy tĩnh mạch trung tâm.

Y tá trưởng của bệnh viện, bà Nguyễn Thị Bích Ngọc, cho biết, quá trình gây mê kéo dài vì việc tìm tĩch mạch trung tâm của hai cháu để đặt ống truyền dịch là rất khó khăn, một phần do mạch trung tâm của trẻ con rất nhỏ, phần khác do hai bé lại nằm sấp mặt vào nhau. Công đoạn đặt nội khí quản cũng lâu hơn bình thường vì phải thực hiện việc này cùng lúc cho hai cháu rất phức tạp. Bình thường, sau khi khởi mê (tiêm thuốc mê), các cơ giãn ra. Lúc này, khoảng thời gian cho đặt nội khí quản chỉ kéo dài mấy giây, nếu lâu quá bệnh nhân có thể bị suy hô hấp, có nguy cơ tử vong. Không thể đặt cho từng cháu một, bởi cháu đặt sau sẽ bị suy hô hấp ngay.

9h15', bác sĩ, tiến sĩ, giám đốc Viện Nhi trung ương Nguyễn Thanh Liêm, phẫu thuật chính của ca mổ, bắt đầu đưa dao chạm vào người hai bé. Việc gây mê diễn ra thuận lợi. Cùng kíp mổ có 11 bác sĩ khác. Chuyên gia người Mỹ Thimolthy Pruett cũng có mặt, nhưng ông chỉ tham gia giai đoạn tách gan.

9h40', các bác sĩ Bệnh viện Nhi trung ương kết thúc giai đoạn tách da, bắt đầu tìm kiếm những nội tạng chung của hai cháu bé. Chuyên gia người Mỹ Thimolthy Pruett đã tham gia trực tiếp vào ca mổ, không chờ đến giai đoạn tách gan như dự kiến.

Bác sĩ Nguyễn Quang Ứng, trưởng kíp gây mê, cho biết "việc gây mê hồi sức (được thực hiện liên tục trong suốt ca mổ) gặp rất nhiều khó khăn, bởi nếu gây mê sâu sẽ dẫn đến việc ngộ độc thuốc, còn nếu nông, các cháu có thể bị sốc do phẫu thuật. Cùng lúc, chúng tôi phải truyền dịch hồi sức để nuôi cơ thể, và cố gắng cân bằng các loại dịch để thành phần máu không bị biến đổi. Bình thường, cơ thể hấp thu và đào thải các chất một cách tự nhiên, nên thành phần máu luôn cân bằng. Bây giờ truyền trực tiếp như vậy có thể làm biến đổi sinh lý, ví dụ nếu truyền nhiều quá sẽ làm loãng máu, gây tình trạng thiếu giả hồng cầu, có thể dẫn tới suy tim".

10h20', kíp mổ đầu tiên đã siêu âm để chẩn đoán tình trạng chung mật của hai cháu.

10h50', sau siêu âm, bác sĩ Liêm kết luận: hai bé có manh tràng tách nhau, 2 ruột cùng mạc treo, khoang màng tim chung nhau. May mắn nhất là Cúc - An có hai đường mật riêng, như vậy các bác sĩ sẽ không phải nối thẳng ruột non với ống mật. Hai bé cũng có chung nhau dây chằng liềm, không có khung đại tràng, chỉ có một phần đại tràng từ góc lách trở xuống. Gan dính trên toàn bộ chiều dài trước sau. Phần tổ chức giữa xương ức và cơ hoành dính nhau, do vậy, việc tách phần này sẽ khá phức tạp. Cúc và An còn chung nhau hồi tràng dài 19 cm và chung cơ hoành xương ức.

Vì khoang màng tim của hai cháu chung nhau, nên khi tách rời ra, các bác sĩ sẽ phải tạo khoang nhân tạo cho mỗi em.

Tiếp đến, kíp mổ bắt đầu tách từng bộ phận chung của hai cháu.

Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Hưng, phó khoa ngoại, cho biết các bác sĩ đang xác định xem hai cháu có chung mạch máu nuôi gan hay không. Trong trường hợp mạch máu riêng, khi tách gan mỗi cháu sẽ được chia một mạch máu. Nhưng nếu chung, thì có thể một cháu sẽ phải sử dụng mạch máu nhân tạo, hoặc lấy mạch máu ở nơi khác của cơ thể cháu ghép vào, hoặc nối thẳng mạch máu ở gần đấy để nuôi gan. Cả ba tình huống này đều rất khó khăn.

Cả gia đình Cúc - An lúc này rất hồi hộp lo lắng. Mỗi khi có phóng viên cầm máy ảnh số từ phòng mổ đi ra, họ đều xúm lại xem, theo dõi ca mổ qua ảnh.

Các bác sĩ ăn trưa, nghỉ giải lao sau buổi sáng phẫu thuật căng thẳng.

Tình trạng có chung phần hồi tràng dài 19 cm sẽ được giải quyết bằng cách cắt hồi tràng này dành riêng cho một bé, bé kia sẽ được nối hai chỗ cắt với nhau. Các bác sĩ cho biết, việc thiếu hụt hồi tràng sẽ không ảnh hưởng đến sức khoẻ của bé.

12h30' các bác sĩ bắt đầu tách gan. Dự đoán ca mổ sẽ kết thúc sớm khoảng 2 tiếng.

Ngoài phòng mổ, chị Bình, mẹ của hai cháu, trong dáng vẻ bồn chồn kể lại: "Tôi sinh mổ, nhưng người nhà giấu, đến 4 hôm sau mới biết hai cháu dính nhau. Lúc đầu cũng sợ và buồn, sau rồi cũng phải chấp nhận. Hai ngày sau khi tôi sinh, bác sĩ Liêm đến thăm, có nói rằng tình trạng của Cúc - An giống với ca Nghĩa - Đàn. Gia đình chúng tôi đã theo dõi ca mổ này nên rất lo lắng. Bây giờ bác sĩ bảo ruột chung, cần nhường cho một cháu, thôi thì nhường cho cháu nào cũng được".

13h15', nhóm phẫu thuật hoàn thành việc tách gan và xem lại đường ruột để chuẩn bị tách ruột. Cúc - An có cuống gan riêng, trong cuống gan có đủ động, tĩnh mạch và ống mật, bởi vậy quá trình tách thuận lợi hơn.

14h, các bác sĩ vui mừng vì quá trình tách gan thành công sớm hơn dự kiến gần 1 giờ. Khoảng 20 phút sau, họ sẽ cắt mặt sau và đưa hai trẻ về hai bàn riêng để tiến hành khâu cuối cùng của ca phẫu thuật - đóng vết mổ. Đến lúc này, các bác sĩ đã tiêm thêm 7 lần thuốc mê cho hai bé Cúc - An.

Theo tiến sĩ Nguyễn Ngọc Hưng, giai đoạn khó khăn nhất đã qua, và tiên lượng rất tốt. Y tá trưởng Nguyễn Thị Bích Ngọc nhận định tiến độ ca mổ này nhanh hơn ca Nghĩa - Đàn, vì hai cháu ít chung các bộ phận khó như gan, đường mật... và cũng có sự chuẩn bị đầy đủ hơn.

14h20', các bác sĩ đã tách ruột xong, tiến hành khâu manh tràng với hồi tràng và kiểm tra lại các cơ quan ổ bụng. Sau đó hai cháu sẽ được tách rời và chuyển sang hai bàn riêng biệt để thực hiện công đoạn cuối cùng của ca phẫu thuật - khâu vết mổ.

5 người nhà chị Bình thấp thỏm chờ bên ngoài phòng mổ. Họ ngồi, tay nắm chặt tay, vẻ mặt đầy căng thẳng. Người mẹ, khi nghe tin tiên lượng của hai trẻ rất tốt, đã ứa nước mắt.

Khâu khép bụng An.

Ca mổ kết thúc sớm hơn dự kiến khoảng 2 tiếng. Các bác sĩ đã dùng 300 ml máu trong ngân hàng máu của bệnh viện để truyền cho hai bé trong suốt quá trình phẫu thuật. Người hai cháu bé chằng chịt các dây tín hiệu theo dõi tình trạng sức khỏe. Mùi khét sực phòng mổ do dao điện bóc tách, cầm máu các mao mạch.

Bố cháu đã khóc vì quá xúc động, bởi nỗi mong chờ bấy lâu của gia đình đã được toại nguyện. Ông cũng bày tỏ niềm biết ơn sâu sắc đến các bác sĩ. Mẹ cháu mặt bần thần khi nhận tin. Lúc này, qua nỗi lo lắng về cơn nguy kịch, gia đình tập trung vào việc hồi phục sức khoẻ của hai cháu trong thời gian tới.

Ông Nguyễn Văn Tú, phó khoa hồi sức cấp cứu, cho biết các bác sĩ sẽ trực 24/24 để theo dõi tình trạng sức khỏe của hai bé Cúc - An. Ngoài ra, nếu thời gian hậu phẫu của ca Nghĩa - Đàn kéo dài tới 28 ngày, thì ca này có khả năng sẽ rút ngắn hơn (vì vết mổ được che phủ da nhiều hơn do đã được đặt túi giãn da từ trước), song cũng không thể dưới 10 ngày.

Bác sĩ Nguyễn Thanh Liêm.

Giáo sư người Mỹ Thimolthy Pruett, vẻ mặt mệt mỏi, nói với VnExpress: "Tôi cho rằng ca mổ rất thành công. Không có gì ngoài dự kiến. Hai cháu sẽ khoẻ lại nhanh chóng. Các bác sĩ Việt Nam làm việc rất hoàn hảo".

Bác sĩ người Mỹ T. Pruett.

Các bác sĩ tiến hành đánh dấu các điểm trên vết mổ để tính toán đủ da cho việc đóng vết mổ. Nếu thiếu thì có thể thay thế bằng da nhân tạo. Việc đóng kín thành bụng sẽ thực hiện trên ba lớp: cân (trong cùng), cơ (ở giữa) và da. Vì hai cháu đã có thời gian đặt túi giãn da nên cân, cơ, da đã tăng thêm đáng kể.

Bác sĩ Liêm cho biết thêm: "Sau khi chia đôi ruột, các cháu có nhiều điểm phải khâu nối trên đường tiêu hóa. Một cháu có hai chỗ phải khâu trên ruột. Cháu thứ hai phải nối ruột non với phần còn lại của mạch tràng, điểm này rất gần với van Bauhin. Đây là vùng rất ít mạch máu nên nguy cơ rò vết nối rất cao. Nhưng vì van này rất quan trọng, không để phân và vi khuẩn từ ruột già xông ngược

Y tá trưởng, điều hành phục vụ ca mổ, người từng tham gia 5 ca mổ tách đôi, Nguyễn Thị Bích Ngọc, nói: "Ca này khó hơn tất cả các ca trước, nhưng cũng có thuận lợi là máy móc, các trang thiết bị theo dõi hiện đại hơn và trình độ chuyên môn từ bác sĩ mổ, gây mê, y tá, phục vụ đều tốt hơn trước rất nhiều. Khi giáo sư Liêm bế cháu An sang giường bên cạnh, tôi vừa xúc động vừa run. Sau ca phẫu thuật dài, các cháu rất yếu, khi bế, chỉ cần lệch ống thở một vài giây là có thể ngừng thở, ngừng tim. Tuy bây giờ thì đã có thể thở phào nhẹ nhõm, nhưng trước mắt là cả một quá trình khó khăn trong giai đoạn hậu phẫu".

Trả lời câu hỏi của VnExpress về nguy cơ có thể xảy ra với Cúc - An, bác sĩ Liêm trả lời: "Thứ nhất là nguy cơ chảy máu, nhất là ở mặt cắt gan. Thứ hai là vấn đề rò miệng nối tiêu hóa và thứ ba là nguy cơ nhiễm trùng và các rối loạn về máu, nước, điện giải và chất thể dịch".

17h, các bác sĩ xét nghiệm máu lần thứ tư cho hai cháu. Việc xét nghiệm này nhằm xác định thành phần máu, để điều chỉnh kịp thời nếu thiếu oxy hoặc xảy ra các biến chứng khác.

Mẹ và bà của Cúc - An tặng hoa cho các bác sĩ.

17h40', hai cháu được chuyển sang phòng hậu phẫu. Đây là phòng vô trùng thường chỉ dành cho các ca mổ tim, trong đó các bác sĩ đã chuẩn bị hai máy thở và hệ thống theo dõi tim, mạch, huyết áp rất hiện đại. Phần cân cơ da của Cúc - An hoàn toàn đủ để che phủ ổ bụng. Đây là điểm khác so với ca mổ Nghĩa - Đàn trước đây, cháu Nghĩa đã phủ ổ bụng bằng vật liệu nhân tạo.

Chị Trương Thị Bình, mẹ của hai cháu kể: "Việc chăm sóc hai cháu dính nhau rất khó khăn, vì có lúc đứa này thức thì đứa kia ngủ, đứa này đang ăn thì đứa kia lại đi ngoài. Một đứa ốm ảnh hưởng đến đứa kia. Có lần Cúc bị viêm phổi, khiến An không ngủ được nên ốm theo. Tôi hy vọng tách được 2 cháu ra, để chúng đỡ khổ, đồng thời gia đình cũng dễ chăm sóc".

Hiện bình quân, mỗi tháng gia đình hết 4 triệu cho các chi phí tại viện, trong khi bố mẹ hai bé chỉ là công nhân. 10 tháng nay chị Bình túc trực tại bệnh viện, cũng là 10 tháng chị phải nghỉ không lương.

Đến hôm nay, Cúc - An vừa tròn 10 tháng 10 ngày tuổi, nặng tổng cộng khoảng 15 kg. Hai em có chung gan, đường tiêu hoá, màng tim, cơ hoành, xương ức, và nhiều khả năng chung đường mật. An bị dị tật tim bẩm sinh, Cúc bị u máu ở cánh tay và ngực.

Tuần qua, công ty Zuellig Pharma Việt Nam đại diện cho một nhóm các công ty dược phẩm trong đó có SciClone Pharmaceuticals, Mundi Pharma, Schering Making Medicine Work, Schering-Plough, Pfizer, Innotech International, Novartis, Ajinomoto Pharma, Pharma Link đã trao 7.000 đô la cho Bệnh viện Nhi trung ương để hỗ trợ ca mổ tách hai bé.

Thiên Đức - Bích Hạnh
Ảnh: Anh Tuấn