 |
Đa số trường hợp dậy thì sớm không xác định được nguyên nhân. Các nguyên nhân có thể nhận biết bao gồm:
- Có khối u hoặc bệnh lý khác ở buồng trứng (đối với nữ).
- Có khối u ở tuyến yên hoặc bệnh lý ở vùng dưới đồi (đối với nam).
- Có các khối u khác và sang chấn vùng đầu.
- Do di truyền (chiếm 5% ở nam và 1% ở nữ).
Ngoài ra, hiện tượng dậy thì sớm cũng có thể đi kèm với bệnh thiểu năng tuyến giáp.
Những dấu hiệu điển hình của dậy thì sớm bao gồm: vú và lông mu phát triển, thậm chí xuất hiện kinh nguyệt (con gái); mọc lông mu và râu, vỡ tiếng, dương vật hay tinh hoàn to ra (con trai); có trứng cá (cả 2 giới). Trẻ lớn phổng lên và tăng cân nhanh. Tuy nhiên, quá trình này nhanh chóng ngừng lại. Nếu không được điều trị, con trai thường không cao hơn 1,6 m và con gái hiếm khi quá 1,5 m.
Sự bài tiết sớm các hoóc môn giới tính cũng gây ảnh hưởng đến tâm lý và hành vi của trẻ: con gái dễ thay đổi khí chất và cáu bẳn; con trai hung hăng hơn và có thể phát triển ham muốn tình dục sớm.
Nhiều trẻ chỉ có dấu hiệu dậy thì sớm từng phần. Chẳng hạn, một số em gái ở độ tuổi từ 6 tháng đến 3 năm đã có biểu hiện phát triển vú; nhưng sau đó biểu hiện này biến mất hoặc vẫn tồn tại nhưng không kèm theo các thay đổi về thể chất khác. Tương tự, một số con trai và con gái có thể mọc lông mu hoặc/và lông nách sớm nhưng không có những biến đổi khác về giới tính. Trẻ có dấu hiệu dậy thì sớm từng phần cần được bác sĩ xem xét để loại trừ hiện tượng dậy thì sớm thực sự. Tuy nhiên, những em này thường không cần điều trị; những dấu hiệu dậy thì khác sẽ bộc lộ khi đến tuổi.
Khi nhận thấy trẻ có các triệu chứng trên, cha mẹ cần sớm đưa con đến bác sĩ chuyên khoa nội tiết trẻ em để được tư vấn, thăm khám và điều trị kịp thời. Để xác định chính xác chứng dậy thì sớm, bác sĩ sẽ làm xét nghiệm hàm lượng hoóc môn giới tính trong máu và nước tiểu xem có cao không, chụp X-quang xương cổ tay và bàn tay xem xương có trưởng thành quá nhanh không. Ngoài ra, các phương pháp thăm dò hình ảnh cũng được áp dụng để loại trừ những nguyên nhân chuyên biệt gây dậy thì sớm như có u tuyến yên dưới đồi, não, buồng trứng hay tinh hoàn.
Các phương pháp điều trị dậy thì sớm được thực hiện nhằm kìm hãm hay làm đảo ngược sự phát triển giới tính, làm cho xương không trưởng thành sớm để sau này không bị thấp bé. Tùy từng trường hợp, bác sĩ có thể điều trị nguyên nhân chính gây dậy thì sớm (ví dụ cắt khối u) hoặc thay đổi cân bằng hoóc môn bằng thuốc. Phần lớn trường hợp dậy thì sớm không rõ nguyên nhân được áp dụng liệu pháp hoóc môn.
Trẻ dậy thì sớm có thể bị bạn bè trêu ghẹo, dẫn đến học tập sút kém, trở nên ít hoạt động hoặc kém tự tin vào hình ảnh bản thân, thậm chí bị trầm cảm. Những trẻ này rất cần sự động viên, gần gũi, khích lệ của bố mẹ. Các bậc phụ huynh cũng cần giải thích để trẻ hiểu, bớt hoang mang, bối rối.
BS Đào Xuân Dũng, Sức Khỏe & Đời Sống