Ngôi mộ chứa xác người mẹ và thai nhi 38 tuần tuổi. Ảnh: World Neurosurgery.
Hài cốt 1.300 năm tuổi của một người phụ nữ với lỗ thủng trên hộp sọ và thai nhi nằm giữa hai chân được tìm thấy trong ngôi mộ đá chật hẹp bên dưới thị trấn trung cổ Imola ở Italy, theo Live Science. Thai nhi giờ chỉ còn là một bộ xương nhỏ nằm rải rác bên dưới khung xương chậu của người mẹ, chắc chắn được sinh ra trong nấm mồ do hiện tượng mang tên "coffin birth" (sinh trong quan tài hay đùn thai sau khi chết).
Hiện tượng này khiến thai nhi chưa chào đời bị đẩy ra khỏi tử cung của người mẹ bởi khí tích tụ trong tử thi sau khi cả hai mẹ con cùng qua đời. Đây là một cảnh tượng hiếm gặp trong khảo cổ, nhưng càng hiếm gặp hơn là vết thương hình tròn khoan sâu vào sọ người mẹ.
Các nhà khảo cổ từ Đại học Ferrara và Đại học Bologna cố gắng khám phá bí ẩn về cái chết của hai mẹ con trong nghiên cứu mới xuất bản trong số tháng 5/2018 của tạp chí World Neurosurgery. Theo các nhà nghiên cứu, hai bộ hài cốt đáng chú ý này có thể là một ví dụ thời Trung cổ của phương pháp phẫu thuật não nguyên thủy gọi là khoan xương (trepanation). Quá trình phẫu thuật bao gồm khoan hoặc đục một lỗ nhỏ trên hộp sọ của bệnh nhân để giảm bớt áp lực giúp điều trị nhiều loại bệnh. Nhưng trong trường hợp này, ca phẫu thuật đã thất bại.
"Giả thuyết của chúng tôi là thai phụ mắc bệnh tiền sản giật hoặc sản giật (hai chứng rối loạn thai nghén do huyết áp cao) và được điều trị bằng cách khoan xương trán để giảm áp lực nội sọ", nhóm nghiên cứu cho biết. "Dù có sự can thiệp, thai phụ không sống sót và chết với thai nhi trong tử cung".
Ngôi mộ được phát hiện năm 2010, trong một cuộc khai quật thị trấn Imola ở phía bắc Italy, gần thành phố Bologna. Hài cốt của người mẹ nằm lẫn với một số đồ mai táng có niên đại từ thời kỳ Lombard (kéo dài từ thế kỷ 7 đến thế kỷ 8). Do thi hài người phụ nữ nằm ngửa mặt và bao quanh là những viên đá, nhóm nghiên cứu kết luận người mẹ được chôn cất có chủ ý và chắc chắn chưa bị xê dịch hay động chạm vào.
Người phụ nữ nhiều khả năng ở độ tuổi ngoài 20 đến 30 và dường như mang thai sắp tới ngày sinh khi chết. Dù không thể xác định giới tính của thai nhi, kết quả đo xương đùi chỉ ra thai nhi gần 38 tuần tuổi.
Ở trên đỉnh hộp sọ người phụ nữ, các nhà nghiên cứu phát hiện một lỗ tròn nhỏ đường kính 4,6 mm, nhỏ hơn một chút so với đường kính của cây bút chì. Lỗ thủng rất chính xác và tròn trịa, chứng tỏ đây không phải là kết quả từ hành vi bạo lực hay một cú đánh mạnh. Vết thương dường như rất phù hợp với kỹ thuật khoan thẳng vào xương sọ.
Do hộp sọ có dấu vết lành lại quanh vết thương, có thể lỗ khoan được tạo ra ít nhất một tuần trước khi người phụ nữ chết. Nhóm nghiên cứu cũng tìm thấy một vết cắt thẳng ở trên lỗ khoan vài centimet, có chiều dài chưa đến ba milimet. Họ cho rằng đây là khu vực nơi da đầu bị cắt hoặc cạo đi để chuẩn bị cho ca phẫu thuật hộp sọ.
Các nhà nghiên cứu nhận định có đủ bằng chứng chỉ ra vết thương ở đầu người phụ nữ do một quá trình phẫu thuật tương tự khoan xương gây ra. Tại sao lại khoan đầu thai phụ vài tuần trước ngày sinh? Một lý do khả thi là nhằm giảm bớt những triệu chứng liên quan đến mang thai như huyết áp cao.
Dù vết thương do khoan xương được ghi nhận ở hơn 1.500 hộp sọ có niên đại từ thời Đồ đá mới, ví dụ từ thời Trung cổ này vẫn là một bí ẩn. Các nhà khoa học sẽ cần nghiên cứu sâu hơn để tìm hiểu ca phẫu thuật diễn ra như thế nào.
Phương Hoa