Những cửa biển âm thầm khép lại

Sông Cửu Long. Ảnh: blogspot.com.

Trong 6 "con rồng" của hệ thống sông Tiền, rồng Ba Lai đã cạn, không đủ sức vùng vẫy vươn ra biển lớn, nên bị phù sa bồi lắng dần và nghẽn ở đầu ra cửa biển.

Trước sự xâm ngập mặn ngày càng sâu, vào năm 2000, một dự án thủy lợi lớn nhất đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đã được khởi công gần cửa sông. Đó là công trình Cống - Đập Ba Lai, thay thế sông Ba Lai. Nó đảm nhận nhiệm vụ tháo chua, rửa phèn vào mùa mưa lũ và ngăn chặn nước biển xâm nhập vào mùa nắng.

Mặc dù không còn tự do vươn ra biển lớn, nhưng dòng Ba Lai đã khắc chế tình trạng xâm ngập mặn và nhiều diễn biến bất thường của biến đổi khí hậu. Trong tương lai, các nhánh sông Rồng có thể bị nước biển lấn sâu vào giữa đồng bằng, nhưng Ba Lai sẽ là hồ dự trữ nước ngọt lớn để cung cấp nước sinh họat cho hàng triệu cư dân vùng hạ lưu sông Tiền.

Dòng Hậu Giang khi xưa đổ ra biển Đông bằng 3 cửa: Định An, Bassac và Trần Đề. Thế nhưng ngày nay, nhiều người chỉ nói đến 2 cửa: Định An và Trần Đề. Vậy cửa biển Bassac đã biến mất tự bao giờ?

Hiện tại, trong vùng đất Cù Lao Dung có 2 dòng sông lớn gần như chảy song song nhau. Một bên là sông Cồn Cọc đổ ra cửa Định An. Bên còn lại là sông Cồn Tròn đổ sang cửa Trần Đề. Thiết bị định vị vệ tinh toàn cầu đã xác định tọa độ sông Cồn Tròn ngày nay chính là sông Bassac xưa.

Cửa Ba Lai cạn kiệt, cửa Bassac biến mất, phải chăng đó là lời cảnh báo về sức mạnh của những chuyển động và biến đổi lớn lao đang diễn ra phía hạ nguồn.

Sông Mekong từ bao đời nay đã ban tặng cho cư dân ĐBSCL những dòng sữa ngọt lành, vun bồi làng quê trù phú. Nó cũng đã tạo nên nét đẹp 9 nhánh sông Rồng đi vào sử sách. Thế nhưng, sự chuyển động không ngừng của thiên nhiên đã làm cho hạ nguồn Mekong biến đổi.

Phan Thị Hải Đăng