Theo thông báo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, năm 2018 có hơn 879.700 thí sinh dự thi THPT quốc gia để lấy kết quả xét công nhận tốt nghiệp. Tỷ lệ tốt nghiệp chung toàn quốc đạt 97,57%. Nhiều tỉnh có tỷ lệ tốt nghiệp cao trên 98% như: Hà Nội, TP HCM, Hải Phòng, Thái Bình, Nam Định, Hà Nam... Tỉnh miền núi đặc biệt khó khăn Hà Giang có tỷ lệ tốt nghiệp 89,35%.
Tuy nhiên, trong dữ liệu điểm thi THPT quốc gia dùng để xét tốt nghiệp và xét tuyển đại học, cao đẳng, số lượng thí sinh bị điểm kém từ 3 trở xuống rất cao. Ví dụ môn Toán, Hà Nội có 78.800 thí sinh dự thi thì tới hơn 10.140 em bị điểm kém. Thanh Hóa có hơn 35.000 thí sinh thì tới 8.680 em điểm kém.
Tình trạng tương tự xảy ra với hầu hết môn thi THPT quốc gia, trừ Ngữ văn. Môn Lịch sử thuộc bài tổ hợp Khoa học xã hội, điểm trung bình môn của thí sinh cả nước chỉ 3,79. Ngoại ngữ - môn thi bắt buộc dùng để xét tốt nghiệp THPT, nhưng mức điểm trung bình chỉ 3,91.
Tại kỳ họp thứ 7 HĐND tỉnh Hà Tĩnh khóa 17, Trưởng ban Văn hóa - Xã hội Đoàn Đình Anh đặt câu hỏi với Giám đốc Sở Giáo dục: "Tại sao với một tỉnh có tỷ lệ học sinh giỏi quốc gia dẫn đầu, nhưng điểm trung bình thi THPT quốc gia lại thấp?".
Đây cũng là câu hỏi nhiều người đặt ra trước thực tế tổng kết năm học, tỷ lệ học sinh giỏi các cấp đều cao, hiếm có em nào bị học lực kém, hay lưu ban. Tuy nhiên, đến kỳ thi THPT quốc gia với một nửa số câu hỏi trong các bài thi được đánh giá dễ, học sinh trung bình cũng làm được, nhưng điểm rất thấp.
Phổ điểm môn Toán của thí sinh cả nước.
Cách tính điểm xét tốt nghiệp
Theo quy chế thi THPT quốc gia và xét công nhận tốt nghiệp THPT, điểm xét tốt nghiệp (ĐXTN) gồm: điểm các bài thi thí sinh dự thi để xét công nhận tốt nghiệp THPT theo quy định, điểm ưu tiên, khuyến khích (nếu có) và điểm trung bình cả năm lớp 12. Điểm của từng bài thi được quy về thang điểm 10 để tính ĐXTN.
Những thí sinh đủ điều kiện dự thi, không bị kỷ luật từ mức hủy bài thi trở lên, tất cả bài thi và các môn thi thành phần của bài thi tổ hợp lấy điểm để xét công nhận tốt nghiệp đều đạt trên 1 điểm theo thang điểm 10 và có ĐXTN từ 5 điểm trở lên được công nhận tốt nghiệp THPT.
Như vậy theo quy chế trên, điểm thi THPT chỉ có giá trị một nửa trong điểm xét tốt nghiệp. Nếu điểm thi THPT quốc gia thấp, trừ khi bị điểm liệt, thí sinh vẫn tốt nghiệp được nếu có điểm trung bình lớp 12 cao.
Từ góc độ tỉnh Hà Tĩnh, Giám đốc Sở Giáo dục Trần Trung Dũng giải thích: "Đây là bệnh thành tích tại các nhà trường, đánh giá chưa đúng thực chất".