Tiếng Anh có phải sở hữu của người Anh hay người Mỹ? Câu hỏi đã được nhà nghiên cứu ngôn ngữ Kachru (Mỹ) trả lời bằng khái niệm "world English" - tiếng Anh toàn cầu. Phạm vi bao hàm của tiếng Anh dịch chuyển từ các quốc gia nói tiếng Anh tới một ngôn ngữ toàn cầu hơn, đa dạng hơn và nhiều "accent" hơn.
Để làm rõ quan điểm của mình, Kachru sử dụng thuật ngữ "inner circle, outer circle", và "expanding circle" (vòng tròn bên trong, bên ngoài, và mở rộng). Trong đó, ở trung tâm là tiếng Anh "chuẩn" của các quốc gia như Anh, Mỹ, Canada, Australia và New Zealand.
Ba vòng tròn tiếng Anh. Ảnh: ResearchGate
"Vòng tròn ngoài" là những quốc gia thuộc địa cũ của Anh, sử dụng tiếng Anh pha với âm địa phương như Ấn Độ, Nigeria, Singapore hay Philippines. "Vòng tròn mở rộng" bao gồm các quốc gia học tiếng Anh như ngoại ngữ, trong đó người không bản xứ có thể sử dụng tiếng Anh để giao tiếp với nhau (linga franca). Một ví dụ là người Việt Nam sử dụng tiếng Anh để giao tiếp với người Nhật được, nhưng lại không giao tiếp được với người Mỹ.
Vậy, ý nghĩa của "ba vòng tròn tiếng Anh" này là gì? Một trong những ứng dụng quan trọng là người học có thể dựa vào mô hình này để đưa ra chiến lược học tiếng Anh của mình.
Mục tiêu đầu tiên là sử dụng tiếng Anh để giao tiếp được với người Việt Nam. Tiếng Anh với tư cách một ngoại ngữ ở Việt Nam đang được thực hành rất nhiều bởi các người trẻ. Những môi trường như câu lạc bộ tiếng Anh bao gồm 100% người Việt có thể là một khởi đầu tốt và nhẹ nhàng với người học.
Khi bạn đã có khả năng giao tiếp bằng tiếng Anh với người Việt, mục tiêu tiếp theo là giao tiếp "linga franca" một cách thực sự. Hầu hết công ty nước ngoài hiện nay ở Việt Nam như Nhật, Trung Quốc, Ấn Độ, Nga... đều sử dụng tiếng Anh ở "vòng tròn mở rộng" này. Khi đạt được trình độ này, các bạn có thể làm việc tốt trong môi trường quốc tế.
Nếu bạn giao tiếp tốt với người Nhật hay Trung Quốc, nhưng không thể làm việc thuận lợi với người Mỹ hay Anh, bạn đang nằm trong nhóm "expanding circle" chứ chưa vào nhóm "outer circle". Những người đến từ quốc gia như Singapore hay Ấn Độ, mặc dù tiếng Anh nhiều "accent", nhưng giao tiếp rất tốt với người bản xứ. Có thể nói, ở mức độ hiện nay, đích đến của người học Việt Nam là đạt được trình độ của những người nói tiếng Anh ở Singapore, Ấn Độ hay Nigeria.
Còn để được coi là người ở trong nhóm "inner circle", có nghĩa tiếng Anh như người Mỹ, bao gồm "accent" của người bản xứ, thì rất khó đạt được. Các nghiên cứu ngôn ngữ học chỉ ra rằng, nếu bạn học tiếng Anh trước khi dậy thì, bạn mới có cơ hội đạt được trình độ này.
Tóm lại, người học tiếng Anh có thể nhìn vào ba vòng trong tiếng Anh để tự xác định trình độ của mình. Bạn có thể giao tiếp với người nước ngoài không? Có thể giao tiếp với người bản xứ không? Và có thể sử dụng tiếng Anh với người bản xứ không? Từ đó, bạn đặt mục tiêu học tập đúng đắn cho bản thân.