Việt Nam có phải là nước béo phì cao so với thế giới?

Tỷ lệ người béo phì ở Việt Nam ở mức nào so với thế giới?

Không ít người cho rằng, tỷ lệ người trưởng thành bị thừa cân, béo phì và tiểu đường ở Việt Nam đang ở mức cao. Tôi nghĩ điều này chưa đúng.

Theo số liệu của Đài quan sát y tế toàn cầu (Global Health Observatory) thuộc Tổ chức Y tế thế giới, tỷ lệ béo phì tại Việt Nam năm 2016 ở mức 2,4% đối với nhóm người 5-19 tuổi và 2,1% với người trưởng thành (trên 18 tuổi), trong khi tỷ lệ này tại Thái Lan tương ứng là 11,3% và 10%.

Tại Lào, Campuchia, Brunei và Thái Lan, tỷ lệ béo phì trong độ tuổi 5-19 và từ 18 tuổi trở lên vẫn tăng liên tục trong 16 năm qua.

Theo báo cáo này, Việt Nam là nước có tỷ lệ thừa cân, béo phì thấp nhất Đông Nam Á, chiếm khoảng 10,2% dân số. Thái Lan xếp thứ hai, khoảng 32,2% dân số. Malaysia đứng đầu khu vực, chiếm 44,2%. Năm 2016, tỷ lệ thừa cân, béo phì trung bình của thế giới là 39%.

Trước đó, vào năm 2014, Hiệp hội mía đường cũng công khai số liệu tiêu thụ đường trên đầu người của nước ta thuộc khung thấp so với thế giới. Một người Việt Nam nạp 15kg đường mỗi năm, còn bình quân thế giới là 23,7 kg. Một số quốc gia tiêu thụ đường cao khoảng 40-50kg một người mỗi năm.

Con số trên cho thấy, người béo phì, thừa cân ở Việt Nam chưa đến mức đáng báo động. Bạn đánh giá thế nào về số liệu này? Việt Nam có phải là nước béo phì cao so với thế giới?

Nguyên nhân gây thừa cân, béo phì

Qua tìm hiểu, tôi biết nguyên nhân chủ yếu của bệnh béo phì gồm: chế độ ăn nhiều chất béo hoặc có hàm lượng calorie cao, thói quen ăn nhanh và nhiều; ít vận động; ít tập luyện thể chất và cơ địa dễ tăng cân (do cấu trúc gen hoặc di truyền)...

Tôi ấn tượng với một nghiên cứu suốt 4 năm dành cho đối tượng học sinh (3.135 em) tại 10 trường tiểu học ở Stockholm (Thụy Điển). Theo đó, các em sẽ tuân theo chế độ ăn lành mạnh, hoạt động thể chất 30 phút mỗi ngày tại trường và hạn chế thời gian tĩnh trong giờ học. Kết quả cho thấy, tỷ lệ thừa cân, béo phì tại 10 trường này giảm 3,2%. Trong khi đó, ở các trường không thực hiện nghiên cứu, tỷ lệ thừa cân, béo phì tăng 2,8%.

Từ lâu, người Việt Nam được đánh giá có vóc dáng “thon gọn” nhất thế giới. Tuy nhiên, công bố của Đại học Stanford hồi tháng 7/2017 cho thấy, Việt Nam là một trong những quốc gia “lười đi bộ” nhất thế giới (3.600 bước mỗi ngày, trong khi trung bình thế giới là 5.000 bước). Nghiên cứu này dựa trên thống kê từ dữ liệu điện thoại thông minh của 700.000 người.

Một nghiên cứu khác tại 10 thành phố châu Âu cũng để lại ấn tượng mạnh trong tôi. Thanh thiếu niên có thời gian ngủ trung bình dưới 8 giờ có chỉ số khối cơ thể (Body Mass Index -BMI), chu vi vòng eo, chu vi vòng hông, chỉ số mỡ khối cao hơn, đặc biệt ở nữ giới.

Như vậy, để giảm và phòng tránh bệnh thừa cân, béo phì, ngoài chế độ ăn khoa học, tránh các loại thực phẩm như mỡ, đường, muối, thì người dân cũng cần có lối sống lành mạnh, vận động nhiều hơn và đảm bảo thời gian ngủ trung bình mỗi ngày.

Những biện pháp hữu hiệu

Theo dự thảo mới nhất của Bộ Tài chính, các mặt hàng cứ là nước giải khát có đường (trừ sữa) sẽ phải chịu thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB), không quy định cụ thể nước ngọt có ga, không ga, hay nước tăng lực, thể thao, trà, cà phê… Một trong những cơ sở để Bộ Tài chính đưa ra đề xuất này là nhằm bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng, đặc biệt nhằm giảm tình trạng thừa cân, béo phì và tiểu đường tại Việt Nam. Thế nhưng, liệu người Việt Nam có béo phì?

Tôi cho rằng, giải pháp giảm hay ngăn chặn tình trạng thừa cân, béo phì đúng đắn nhất hiện nay là áp dụng các chính sách giảm lượng đường, chất béo trong thực phẩm và đồ uống chế biến sẵn, chứ không nhất thiết phải đánh thuế tiêu thụ đặc biệt nước giải khát có đường.

Các nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp cần quy định về dán nhãn ghi rõ thành phần dinh dưỡng như calo, protein, chất béo, đường, cholesterol và natri. Khuyến cáo với các sản phẩm có hàm lượng đường và chất béo cao. Bên cạnh đó, chúng ta cần thực hiện các chiến dịch tuyên truyền về dinh dưỡng, chế độ ăn uống lành mạnh, thói quen vận động và rèn luyện thể lực.

Năm 2016, Singapore tiến hành một nghiên cứu công khai kéo dài 6 tháng, người dân có quyền đưa ra quan điểm về cách chính phủ có thể giải quyết vấn đề thừa cân, béo phì. Kết quả cho thấy, phần lớn người Singapore muốn chính phủ tăng cường các dịch vụ sàng lọc bệnh tiểu đường tại nơi làm việc và mở rộng các chương trình thể dục, đồng thời khuyến cáo ăn uống lành mạnh hơn.

Tại Mỹ, dự án “Let’s Move” (“Hãy vận động”) là sáng kiến phát triển toàn diện do cựu Đệ nhất phu nhân tổng thống Michelle Obama đưa ra nhằm giải quyết vấn đề béo phì ở nước này, giúp trẻ em được sinh ra và lớn lên khỏe manh.

Dự án “Let’s Move” đem lại cho các bậc phụ huynh thông tin hữu ích về dinh dưỡng, giúp họ có nhiều lựa chọn đúng đắn, cung cấp thực phẩm lành mạnh cho trường học, đảm bảo mọi gia đình đều mua được thực phẩm không chứa hiểm họa thừa cân, béo phì với mức giá phải chăng, tạo điều kiện để trẻ tham gia các hoạt động thể chất nhiều hơn.

Ở Trung Quốc, trẻ béo phì ngày càng phổ biến, một phần do sự bùng nổ kinh tế, phần còn lại do nhiều hộ gia đình đã cải thiện điều kiện sống. Công ty giảm cân lớn tại nước này - Jian Fei Da Ren - đã tổ chức trại huấn luyện kiểu quân đội cho trẻ béo phì ở Trung Quốc. Đây là giải pháp khắc phục tình trạng béo phì của 25% trẻ trên 7 tuổi ở Trung Quốc - điều khiến quốc gia này đau đầu.

Như một số ví dụ tôi vừa nêu, có rất nhiều biện pháp có thể hạn chế tình trạng thừa cân, béo phì ở các quốc gia. Các cách này giúp người dân có thêm lựa chọn ăn uống lành mạnh, hướng đến cả lối sống tích cực, nâng cao sức khỏe.

Tôi cho rằng, nước giải khát có đường vẫn có thể là một phần của lối sống lành mạnh, kèm theo đó là chế độ ăn uống cân bằng, hợp lý và hoạt động thể chất thường xuyên. Điều quan trọng là chế độ ăn uống của mọi người phải bao gồm các chất dinh dưỡng từ nhiều loại thức ăn và đồ uống. Đồng thời có sự cân bằng giữa năng lượng tiêu thụ với năng lượng tiêu hao thông qua vận động thường xuyên hoặc rèn luyện thể chất.

Thu