Trần Nhân Tông được xem là một nhà thơ, nhà văn hóa tiêu biểu của Đại Việt thời trung đại. Ông có nhiều tác phẩm văn thơ như: Trần Nhân Tông thi tập, Đại hương hải ấn thi tập... nhưng phần nhiều bị thất truyền. Hiện chỉ còn 32 bài thơ.
Một bài thơ tiêu biểu của ông là Xuân hiểu (Buổi sớm mùa xuân):
Thụy khởi khải song phi
Bất tri xuân dĩ quy
Nhất song bạch hồ điệp
Phách phách sấn hoa phi
Dịch nghĩa (bản của Ngô Tất Tố):
Ngủ dậy ngỏ song mây
Xuân về vẫn chửa hay,
Song song đôi bướm trắng,
Phất phới sấn hoa bay.
Theo cuốn 54 vị hoàng đế Việt Nam, Trần Nhân Tông còn làmột trong những tác giả Quốc âm đầu tiên của lịch sử văn học Việt Nam. Đến nay, người đời còn giữ một bài phú chữ Nôm, được nhiều nhà nghiên cứu nổi tiếng như Đào Duy Anh, Hoàng Xuân Hãn, khẳng định là tác phẩm của Trần Nhân Tông.
...Núi hoang rừng quạnh, ấy là nơi dật sĩ tiêu dao
Chiều vắng âm thanh chính thực cảnh đạo nhân du hí
...
Chuộng công danh, lồng nhân ngã ấy thực phàm phu
Say đạo đức, dời thân tâm định nên thánh trí!"
Câu phú có nhiều tiếng cổ, nhưng phần lớn cũng dễ hiểu, chứng tỏ tác giả thực sự có khả năng sử dụng quốc âm hồi thế kỷ 13 một cách thanh thoát", tác giả cuốn 54 vị hoàng đế Việt Nam viết.
Với những đóng góp to lớn của Trần Nhân Tông trong 2 cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông và nền văn hóa, Phật giáo, ông được tôn vinh là danh nhân văn hóa Việt Nam. Năm 2008, Trần Nhân Tông được đề nghị UNESCO công nhận là Danh nhân văn hóa thế giới.