Tại hội thảo về thuế tiêu thụ đặc biệt do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức sáng 18/3, bà Trần Ngọc Ánh, Giám đốc Ngoại vụ cấp cao (Heineken Việt Nam), dẫn nghiên cứu thị trường của Nielsen cho biết năm 2024 sản lượng bia không chính thống, kém chất lượng hay còn gọi là "bia cỏ" trên cả nước tăng 71% so với 2023. Trước đó, năm 2023 sản lượng dòng bia này cũng tăng 28%.
Thị phần của dòng bia này cũng tăng từ mức 4,2% lên 5,8% vào năm 2024. Cũng theo đại diện Heineken, tại Đồng bằng sông Cửu Long, các dòng bia không chính thống, kém chất lượng chiếm khoảng 8% thị phần. Giá loại này thấp hơn bia chính thống (sản phẩm có thương hiệu, nhãn hiệu của các doanh nghiệp sản xuất uy tín) khoảng 25-35%, thu hút mạnh nhóm tiêu dùng thu nhập thấp vốn dễ thay đổi lựa chọn dựa trên mức giá.
Tương tự, theo bà Huỳnh Thị Thanh Trúc, đại diện Tiểu ban Rượu vang - rượu mạnh thuộc Hiệp hội doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (Eurocham), sản phẩm đồ uống có cồn không chính thống chiếm 63% tổng lượng tiêu thụ.
Theo Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA), các doanh nghiệp phải đối mặt với khó khăn bởi vấn nạn rượu trôi nổi, không rõ nguồn gốc. Việc này, theo VBA, còn dẫn tới thất thu ngân sách Nhà nước, ảnh hưởng sức khỏe người dùng và sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp.
Bà Trần Ngọc Ánh, Giám đốc Ngoại vụ cấp cao (Heineken Việt Nam) phát biểu tại hội thảo, ngày 18/3. Ảnh: Hà Minh
Năm 2024, thị trường bán lẻ ghi nhận sự hồi phục với tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng đạt khoảng 6,4 triệu tỷ đồng, tăng 9% so với năm trước đó. Tuy nhiên, theo VBA, ngành đồ uống chứng kiến sự sụt giảm mạnh vào những tháng cuối 2024 và đầu năm nay, đặc biệt là dịp Tết. Nguyên nhân theo VBA, người dân thắt chặt chi tiêu do lo lắng mất việc làm từ khối hành chính công, ngành công nghệ, ngân hàng, bán lẻ, sản xuất...
Chưa kể, các doanh nghiệp này lo ngại chính sách sắp tới về thuế tiêu thụ đặc biệt có thể khiến thị phần của nhóm đồ uống không chính thống như "bia cỏ" tiếp tục tăng.
Dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) dự kiến được Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 9, vào tháng 5 tới. Tại dự thảo này, Bộ Tài chính đề xuất tăng thuế với rượu, bia từ mức 65% hiện hành lên 100%, trong 5 năm liên tục. Cùng với đó, nước giải khát có hàm lượng đường trên 5 mg trên mỗi lít (nước ngọt) được đưa vào đối tượng chịu thuế với thuế suất 10%.
Việc này nhằm tăng giá bán các mặt hàng trên theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Cụ thể, với lộ trình nhà điều hành đưa ra, giá bia, rượu sẽ tăng 20% vào 2026 và thêm khoảng 2-3% mỗi năm tiếp theo.
Một khảo sát của hãng nghiên cứu thị trường Nielsen cho thấy người dùng bia chủ yếu là nam giới đã có gia đình và thu nhập chủ yếu 7,5-15 triệu đồng. Trong bối cảnh tăng giá bia, với những người vẫn tiếp tục tiêu dùng sản phẩm này, họ có nhiều cách để đối phó. Chẳng hạn, họ sẽ uống ít hơn hoặc chuyển qua sử dụng tại nhà để giảm chi tiêu. Theo Nielsen, trường hợp thuế suất tiêu thụ đặc biệt tăng, trung bình mỗi người tiêu dùng giảm uống khoảng 2 lon bia, tương ứng 40% lượng tiêu thụ cho một lần uống.
Tuy nhiên, ở khu vực nông thôn người dân có xu hướng tìm kiếm các sản phẩm giá thành thấp hơn như bia, rượu thủ công, tự nấu với chất lượng chưa được kiểm chứng, tiềm ẩn nhiều rủi ro.
Do đó, đại diện Heineken Việt Nam đề nghị nhà điều hành cân nhắc lộ trình tăng thuế hợp lý để giảm tác động tiêu cực đến doanh nghiệp và người tiêu dùng. "Qua đó, động lực tăng trưởng kinh tế và sự ổn định của ngành bia cũng được duy trì", bà Ánh nói.
Cụ thể hơn, ông Nguyễn Hoàng Giang, Tổng giám đốc Công ty Thương mại Bia Sài Gòn (Satraco, thuộc Sabeco), đề nghị nhà điều hành cân nhắc giãn hiệu lực thực hiện đến năm 2028, thay vì 2026 như hiện nay. Cùng quan điểm, bà Huỳnh Thị Thanh Trúc kiến nghị Chính phủ xem xét chỉ tăng tối đa 5% mỗi 2-3 năm sau 2028.
Trước kiến nghị này, ông Vũ Tuấn Anh, Ủy viên Ủy ban Kinh tế - Tài chính của Quốc hội cho rằng yếu tố quan trọng của chính sách thuế là không tạo biến động lớn và tác động xấu đến sản xuất kinh doanh. Ông cho hay cơ quan thẩm tra và soạn thảo ghi nhận ý kiến của các nhà sản xuất, nhưng cân nhắc để "hài hòa, chứ không thể theo hoàn toàn ý kiến hiệp hội, doanh nghiệp".
Phương Dung