Thủ tướng Phạm Minh Chính: Ưu tiên chiến lược về con người

Phát biểu kết thúc phiên chất vấn, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ khẳng định, sau 2,5 ngày làm việc khẩn trương, nghiêm túc, trí tuệ, trách nhệm cao, với tinh thần đổi mới, Quốc hội đã hoàn thành phiên chất vấn và trả lời chất vấn đầu tiên của nhiệm kỳ khóa XV, trong không khí dân chủ, thẳng thắn, sôi nổi, xây dựng và đã thành công tốt đẹp.

134 đại biểu đã tham gia chất vấn, trong đó 12 đại biểu đặt câu hỏi với Thủ tướng; 24 đại biểu tham gia tranh luận. Qua 2,5 ngày, tổng số có 171 lượt ý kiến phát biểu tại nghị trường.

Theo ông Huệ, các đại biểu đã đặt câu hỏi ngắn gọn, rõ ràng, bám sát nhóm vấn đề, đồng thời tăng cường tranh luận làm rõ thêm nhiều vấn đề, thẳng thắn chỉ ra yếu kém, yêu cầu làm rõ trách nhiệm cũng như đề xuất giải pháp khắc phục. Đây cũng là những gợi ý để các bộ ngành có chính sách phù hợp hơn trong điều hành, đáp ứng sự mong mỏi của cử tri và nhân dân cả nước.

Thủ tướng, các Phó thủ tướng, Bộ trưởng, trưởng ngành "với ý thức trách nhiệm cao đã trả lời nghiêm túc, không né tránh vấn đề khó, phức tạp, giải trình làm rõ nhiều vấn đề đại biểu nêu; đồng thời nhận trách nhiệm về những mặt còn tồn tại hạn chế của mình, của ngành mình, lĩnh vực mình, đưa ra cam kết khắc phục tạo sự chuyển biến trong thời gian tới".

Qua phiên chất vấn cho thấy các nhóm vấn đề Quốc hội lựa chọn là trúng và đúng, được cử tri và dư luận cả nước quan tâm, đánh giá cao. Bao trùm là hai vấn đề lớn về thực trạng, kết quả, bài học kinh nghiệm từ công tác phòng, chống dịch, đảm bảo yêu cầu thích ứng an toàn, linh hoạt, hiệu quả, không để dịch bệnh bùng phát thời gian tới; về việc ban hành, thực hiện các gói hỗ trợ người dân, doanh nghiệp, chương trình tổng thể phục hồi phát triển kinh tế, giải pháp tiếp tục hỗ trợ người dân, doanh nghiệp vượt qua thời gian khó khăn hiện nay...

"Quốc hội hoan nghênh sự cầu thị, nghiêm túc, trách nhiệm cao của tập thể Chính phủ, Thủ tướng, các Phó thủ tướng, Bộ trưởng, trưởng ngành trong hoạt động chất vấn", ông Huệ nói.

Bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn những tồn tại, hạn chế, thách thức đòi hỏi có quyết tâm cao, giải pháp đột phá trong thời gian tới. Quốc hội đề nghị có giải pháp tích cực đồng bộ hơn nữa để giải quyết các vấn đề vừa được chất vấn.

Nói về vấn đề thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, Thủ tướng đánh giá, FDI sẽ mang lại sự đột phá về vốn, công nghệ, quản lý, nâng cao đào tạo nguồn nhân lực.

Về giải pháp thu hút vốn FDI, Thủ tướng nêu ra một số vấn đề, ví dụ cần hoàn thiện hành lang pháp lý. Tuy nhiên, điều ông nhấn mạnh là phải tìm hiểu lý do tại sao các tập đoàn muốn đầu tư vào Việt Nam. Sau khi làm việc với các tập đoàn lớn, Thủ tướng nói có hai lý do lớn.

Đầu tiên là ổn định chính trị. "Điều kiện ổn định để cho họ an tâm đầu tư lâu dài, vì đầu tư lượng vốn lớn họ cần có niềm tin, vì thế ổn định chính trị là yếu tố quan trọng", Thủ tướng nói.

Yếu tố thứ hai, theo Thủ tướng, là con người Việt Nam. "Chủ trương đường lối của chúng ta rất rõ. Trên thực tế, ngoài truyền thống cần cù lao động, thương yêu giúp đỡ lẫn nhau, con người Việt Nam còn sự linh hoạt, đổi mới sáng tạo", Thủ tướng nói và cho biết thêm, chủ trương lấy con người làm chủ thể trung tâm trong giai đoạn chống dịch vừa qua rất được hoan ngênh.

Ngoài ra, Thủ tướng cũng nhấn mạnh, vì yếu tố con người, Việt Nam không hy sinh công bằng, tiến bộ, an sinh xã hội, môi trường để đổi lấy tăng trưởng.

Đại biểu Nguyễn Lâm Thành (Lạng Sơn) nói, Chính phủ nhiệm kỳ khóa XV xác định xây dựng Chính phủ đổi mới, liêm chính, kỷ cương, hành động, hiệu quả, vì nhân dân phục vụ. "Những định hướng, giải pháp triển khai để thực hiện thành công thông điệp trên là gì", ông Thành đặt câu hỏi.

Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết thông điệp của Chính phủ dựa trên những kinh nghiệm, bài học của nhiều thế hệ đi trước, trong đó có kế thừa, phát huy điểm mạnh của các nhiệm kỳ trước.

Theo lãnh đạo Chính phủ, phải đổi mới vì tình hình diễn biến nhanh chóng, khó lường và đổi mới tư duy cũng nằm trong chủ trương chung của Đảng và Nhà nước.

"Chính phủ phải đề ra đổi mới cả về tư duy, hành động, tổ chức thực hiện. Muốn đổi mới phải có khuôn khổ pháp lý, chủ trương, do đó, một trong những đổi mới là chúng tôi tập trung hoàn thiện thể chế", ông nói.

Liêm chính được đặt ra do Chính phủ phải quyết định những việc liên quan đến vật chất, bao gồm cơ sở vật chất, tài chính, vấn đề liên quan đến vật thể... Do đó, ngoài hoàn thiện thể chế, việc kiểm tra, giám sát, phân cấp phân quyền, cá thể hóa trách nhiệm cũng được thực hiện.

Muốn có kỷ cương, kỷ luật, theo Thủ tướng, cần phải xây dựng quy định, quy chế, tiêu chuẩn, điều kiện quy trình để kiểm tra giám sát công việc theo trách nhiệm, đặc biệt trách nhiệm người đứng đầu.

Vì nhân dân phục vụ đã được chứng minh trong giai đoạn chống dịch vừa qua. Đồng thời, các cơ quan cũng tích cực hoàn thiện xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa.

Đại biểu Nguyễn Văn Thân (Thái Bình) nêu chất vấn về chiến lược vaccine và các giải pháp căn cơ về kinh tế trong hai tháng cuối năm 2021.

Giải đáp câu hỏi của đại biểu, Thủ tướng Phạm Minh Chính nói trong hai tháng cuối năm, phải có chương trình phục hồi kinh tế, coi đây là đột phá; trong đó định hướng đầu tiên là phải nâng cao năng lực y tế.

Thủ tướng nói, quý 3 tăng trưởng âm vì phải thực hiện biện pháp hành chính chống dịch. "Vì vậy, trong chương trình phục hồi kinh tế thì đầu tiên phải nâng cao năng lực y tế, gồm hai việc quan trọng là nâng cao năng lực y tế dự phòng và y tế cơ sở", Thủ tướng nói.

Ông cũng đề cập đến việc xây dựng Quỹ phòng chống dịch và Quỹ an sinh xã hội". Hiện nay, dù Chính phủ đã có Nghị quyết 30, nhưng theo quy định, mỗi lần xuất tiền còn nhiều thủ tục hành chính. "Lập quỹ phải theo luật pháp nhưng sẽ được chủ động hơn trong sử dụng. Đây là định hướng, song phải bàn, thống nhất", Thủ tướng nói.

Thứ hai, là tập trung cho con người, đặc biệt là an sinh xã hội bởi con người là vốn quý nhất. Thứ ba, là tập trung hỗ trợ doanh nghiệp. Qua đại dịch cho thấy, các doanh nghiệp ở khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao cơ bản phục hồi rất nhanh. Ví dụ như Bắc Ninh, Bắc Giang sau chống dịch đã có biện pháp phục hồi rất nhanh. Nhưng doanh nghiệp vừa và nhỏ, hộ cá thể chiếm hơn 90% số lượng doanh nghiệp, thì cần tính toán để hỗ trợ nhóm doanh nghiệp này. Đồng thời, cần tính toán chính sách tiền tệ, tài khóa đảm bảo hài hòa, vừa tăng trưởng vừa tạo động lực, nhưng kiểm soát được lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, đảm bảo các cân đối lớn, "đây là bài toán rất khó".

Thủ tướng cũng đề cập đến bài toán đầu tư công, "hiện mới giải ngân được hơn 50%, sắp tới có gói kích thích kinh tế, phát triển hạ tầng nữa thì sẽ đầu tư vào đâu, như thế nào để kích thích kinh tế, cũng là việc phải tính toán".

Ngoài ra, theo Thủ tướng, cần phải có "gói phi tài chính" là cơ chế chính sách, cải cách thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp để phục hồi.

Trả lời đại biểu Trịnh Xuân An về vấn đề kinh nghiệm rút ra từ giai đoạn chống dịch vừa qua, Thủ tướng Phạm Minh Chính nói có 5 bài học kinh nghiệm lớn.

Kinh nghiệm thứ nhất là cách tiếp cận toàn dân, lấy người dân là trung tâm, chủ thể trong phòng chống dịch. Các chính sách được triển khai hướng tới người dân, ngươc lại, người dân tham gia tích cực, chủ động trong công tác chống dịch. Tuy nhiên Thủ tướng cũng nêu vấn đề, khi triển khai chính sách "lấy xã, phường, thị trấn làm pháo đài" trong đợt bùng phát dịch tại TP HCM, một số nơi lại hiểu pháo đài là lô cốt, nên bao vây, gây ắc tắc.

Kinh nghiệm thứ hai là huy động tinh thần đại đoàn kết dân tộc. Thứ ba là cách ứng phó linh hoạt. "Tất nhiên có chỗ này, chỗ kia nhưng các địa phương đã ứng phó một cách linh hoạt trong giai đoạn dịch bệnh, dù đây là việc chưa có tiền lệ", Thủ tướng nói. "Ví dụ khi nhận thấy năng lực y tế yếu, chúng ta ngay lập tức điều quân đội, công an giúp chống dịch. Tôi cho đây là kinh nghiệm rất tốt".

Tiếp theo là bài học kinh nghiệm từ việc triển khai các chính sách an sinh xã hội. Thời gian tới, Thủ tướng cho biết sẽ tổng kết việc này, bởi đây là chính sách giúp người dân yên tâm tham gia chống dịch.

Một bài học cũng được người đứng đầu Chính phủ nêu ra là "không quên huy động sự giúp đỡ của quốc tế". Khi Việt Nam thiếu vaccine, các vị lãnh đạo Đảng, Nhà nước trong các cuộc gặp, trực tiếp hay gián tiếp, đều kêu gọi vaccine. "Vaccine là vũ khí quan trọng ngăn chặn dịch bệnh, chúng ta đã dùng mọi biện pháp, từ mua bán, nhượng, vay vaccine. Chúng ta cũng chỉ đạo việc sản xuất vaccine trong nước", Thủ tướng cho biết.

Hiện nay quá trình phát triển vaccine đang được thúc đẩy rất tích cực, tuy nhiên quản lý nhà nước chỉ làm thủ tục hành chính cho nhanh, gọn hơn. Về mặt chuyên môn, Thủ tướng cho rằng nên tin tưởng các nhà chuyên môn tại hai hội đồng độc lập, là hội đồng đạo đức và hội đồng cấp phép. "Vấn đề an toàn với vaccine là rất quan trọng", Thủ tướng nói.

Đại biểu Nguyễn Thị Quyên Thanh (Vĩnh Long) nêu thực trạng từ đầu tháng 11 đến nay, Covid-19 diễn biến phức tạp tại 13 tỉnh, thành phố đồng bằng sông Cửu Long, sau làn sóng người lao động di chuyển về quê từ các thành phố lớn. Các cấp, ngành địa phương nỗ lực khống chế dịch bệnh, nhưng cũng phải chịu áp lực về khả năng thu dung, điều trị, anh sinh xã hội.

"Giải pháp cũng như các gói hỗ trợ của Chính phủ đối với các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long là gì? Thời gian tới, chính sách phát triển vùng và liên vùng thế nào để phát huy thế mạnh của vùng, để người dân an cư lạc nghiệp trên chính mảnh đất quê hương mình?", bà chất vấn.

Thủ tướng Phạm Minh Chính cho rằng, dich chuyển lao động là hiện tượng bình thường trong kinh tế thị trường, nhưng thời gian qua không bình thường ở chỗ quản lý Nhà nước còn có sơ hở, nên khi người lao động dịch chuyển đã gây áp lực cho các địa phương.

"Áp lực này cần giải quyết", Thủ tướng nói, cho biết đầu tiên là trung ương và địa phương phải phối hợp, xem xét lại năng lực y tế. Chính phủ, Bộ Y tế và các Bộ ngành liên quan như bộ Tài chính, Kế hoạch Đầu tư nghiên cứu giải pháp nâng cao năng lực y tế cho các tỉnh này.

Thứ 2 là tăng cường cung cấp vaccine. Theo Thủ tướng, thời gian qua, do vaccine ít nên phải ưu tiên các lực lượng tuyến đầu, địa bàn có dịch phức tạp, ban đầu đồng bằng sông Cửu Long chưa được ưu tiên nhiều. Khi TP HCM, các tỉnh miền Đông cơ bản khống chế dịch bệnh thì vaccine đã được chuyển cho đồng bằng sông Cửu Long.

Thứ 3 là an sinh xã hội. Vừa qua, Chính phủ đã có các chính sách giúp các tỉnh giải quyết khó khăn.

Thứ 4 là kêu gọi sự hỗ trợ của các thành phần kinh tế khác để giảm áp lực cho đồng bằng sông Cửu Long.

"Quyết sách căn cơ là tạo công ăn việc làm, sinh kế cho người dân. Muốn làm được thì phải giải quyết nút thắt về hạ tầng", lãnh đạo Chính phủ nói.

Các hạ tầng cần chú ý gỡ nút thắt bao gồm giao thông đường bộ, trong đó có đường cao tốc, giao thông thủy nội địa; chống biến đổi khí hậu (theo đánh giá mới nhất, đồng bằng sông Cửu Long không chỉ bị nước biển dâng cao mà còn bị sụt lún, nên chỉ khắc phục được những vấn đề này thì mới ổn định); và hạ tầng y tế, giáo dục.

Vừa qua Chính phủ có Nghị quyết 120 về phát triển bền vững đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu. "Chính phủ đang suy nghĩ cơ chế để xin ý kiến cấp có thẩm quyền, phát triển căn cơ 3 hạ tầng cho đồng bằng sông Cửu Long. Từ đó mới có doanh nghiệp về đầu tư, tạo công ăn việc làm, tạo sinh kế cho người dân. Khi người dân có công ăn việc làm thì yên tâm ở quê", Thủ tướng cho hay.

Đại biểu Ma Thị Thúy (Tuyên Quang) đặt vấn đề, đến nay tình hình dịch bệnh cơ bản được kiểm soát nhưng phải đối mặt với nhiều khó khăn thách thức. Nước ta đã chuyển sang thích ứng linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch bệnh. Đây là cách làm đúng, bước đầu có hiệu quả, phù hợp với thông lệ quốc tế. Đề nghị Thủ tướng cho biết chương trình hành động ứng phó với dịch Covid-19 trong thời gian tới là gì?

Thủ tướng Phạm Minh Chính trả lời, dịch bệnh Covid-19 không chỉ ảnh hưởng đến Việt Nam mà trên toàn thế giới. Vừa qua, sau hai năm thực hiện chống dịch, Việt Nam đã rút ra nhiều bài học kinh nghiệm. "Chúng ta có trả giá, có cái chưa được, qua chống dịch đã rút được nhiều kinh nghiệm và dần thích ứng, hiểu được dịch bệnh này", Thủ tướng nói.

Từ đó Chính phủ đã đưa ra được các trụ cột để phòng chống dịch, như: Cách ly nhanh chóng, hẹp nhất, nhanh nhất có thể; về xét nghiệm, virus nhìn không thấy, nếm không được, ngửi không được, nên phải xét nghiệm trên cơ sở đảm bảo khoa học, tiết kiệm, hiệu quả, an toàn; về điều trị thì phải từ sớm, từ xa, từ cơ sở để ngăn chặn bệnh nhân chuyển nặng, giảm tử vong.

Trên cơ sở 3 trụ cột này, Chính phủ đã hình thành công thức chống dịch, đầu tiên là 5K, rồi 5K + vaccine, sau đó cộng thêm thuốc điều trị, công nghệ và đề cao ý thức người dân...

Theo Thủ tướng, "chúng ta đã tạm hình thành lý thuyết chống dịch". Ông nói vừa qua ông ra nước ngoài, lãnh đạo các nước cũng có trao đổi về vấn đề này và thấy quá trình chống dịch dù chưa tổng kết "nhưng có bài bản". "Trên cơ sở đó, chúng ta mạnh dạn và tự tin mở cửa", Thủ tướng nói.

Thủ tướng nói, dịch bệnh cũng làm bộc lộ yếu kém là y tế dự phòng và y tế cơ sở, nên cần phải củng cố.

"Vấn đề quan trọng nhất, tôi lo nhất là nguồn nhân lực. Chúng ta có thể dành tiền mua trang thiết bị có thể nhanh, sớm được nhưng đào tạo nguồn nhân lực ngành y phải mất nhiều năm. Vì vậy, sắp tới cần tập trung cho đào tạo nhân lực. Đồng thời có chính sách thu hút nguồn nhân lực được đào tạo này xuống cơ sở", Thủ tướng nói.

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà (Quảng Ninh) nêu vấn đề các chính sách hỗ trợ người dân vừa qua còn nhiều bất cập. Đại biểu hỏi: "Giải pháp nào để khắc phục tình trạng này như thế nào và sắp tới chúng ta có thêm chính sách nào hay không?".

Theo Thủ tướng Phạm Minh Chính, việc thực hiện các chính sách hỗ trợ thời gian qua là "rất tích cực", nhất là sau khi Quốc hội ban hành Nghị quyết 30, tạo hành lang pháp lý quan trọng cho Chính phủ và các cơ quan liên quan đề xuất các chính sách chủ động theo thẩm quyền. Nhưng, đúng như ý kiến của đại biểu, Thủ tướng thẳng thắn thừa nhận "còn nhiều bất cập".

Theo đó, thời gian tới, Chính phủ và các đơn vị liên quan sẽ rà soát, đánh giá lại các chính sách vừa rồi. "Cái gì được, chưa được, phải xác định nguyên nhân từ đâu. Trên cơ sở đó chúng ta rà soát đối tượng, phạm vi, mức độ, từ đó làm căn cứ định ra chính sách hỗ trợ phù hợp, hiệu quả, tránh trục lợi chính sách, bỏ sót", Thủ tướng nói.

Trả lời đại biểu Vương Thị Hương (Hà Giang) về việc phát triển kết cấu hạ tầng và giải pháp thời gian tới, Thủ tướng Phạm Minh Chính nói, hạ tầng bao gồm hạ tầng cứng, mềm; hạ tầng kinh tế xã hội, y tế, giáo dục, chuyển đổi số, chống biến đổi khí hậu...

Để phát triển hạ tầng, phải tổng kết, rà soát, xem quá trình thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước thời gian qua đã làm được gì, chưa làm được gì, nguyên nhân khách quan, chủ quan. Trên cơ sở đó, cơ quan chức năng xây dựng chiến lược, quy hoạch để phát triển hạ tầng phù hợp. Quy hoạch này phải gắn với quy hoạch phát triển kinh tế xã hội, gắn với chủ trương Đại hội XIII.

Thủ tướng đề ra năm giải pháp phát triển hạ tầng thời gian tới. Thứ nhất là phải hoàn thiện thể chế, quy định về phát triển hạ tầng, giải quyết vướng mắc, bổ sung để có hành lang pháp lý đủ mạnh, đủ điều kiện phát triển. "Cái gì thuộc thẩm quyền chính quyền địa phương thì địa phương lo, cái gì thuộc Chính phủ thì Chính phủ lo, cái nào vượt thẩm quyền thì Chính phủ đề xuất cấp có thẩm quyền để ban hành đầy đủ và từng bước hoàn thiện thể chế", ông nói.

Thứ hai là phân tích tại sao chậm giải ngân vốn đầu tư công. Theo lãnh đạo Chính phủ, việc này có nguyên nhân của trung ương và địa phương chứ không riêng cấp nào. "Theo tôi nguyên nhân chính do con người, nên phải tiếp tục đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong phát triển hạ tầng", Thủ tướng nhấn mạnh.

Thứ 3 là nguồn vốn, phải tiếp tục huy động mọi nguồn lực cho đầu tư phát triển hạ tầng, gồm cả nguồn lực nhà nước và tư nhân, lấy nguồn lực nhà nước làm vốn mồi dẫn dắt và kích hoạt mọi nguồn lực xã hội cho đầu tư hạ tầng.

Thứ 4 là phải có công nghệ để phát triển hạ tầng đáp ứng yêu cầu, nâng cao chất lượng, giảm giá thành.

Thứ 5 là cần tính đến việc quản trị trong phát triển hạ tầng, đảm bảo không lãng phí, chống tiêu cực, công khai, minh bạch.