Phái bộ của lực lượng gìn giữ hoà bình Liên Hợp Quốc tại Cộng hoà Trung Phi (MINUSCA) được thành lập vào tháng 4/2014, chia làm 4 phân khu (Đông, Tây, trung tâm và thủ đô). Hiện 43 quốc gia gửi lực lượng tham gia Phái bộ trong đó có quân đội Việt Nam, với nhiệm vụ quan trọng hàng đầu là bảo vệ dân thường, hỗ trợ quá trình chuyển giao quyền lực tại Trung Phi trong bối cảnh nhiều nhóm vũ trang khác nhau đang hoạt động.
Trung tá Lê Ngọc Sơn có mặt ở MINUSCA từ năm 2017, hoàn thành nhiệm vụ trở về, anh kể, ấn tượng không thể quên khi làm nhiệm vụ ở đất nước châu Phi xa xôi này chính là những câu chuyện gắn với hai chữ "Việt Nam".
"Mỗi lần xe của Liên Hợp Quốc đi qua trạm kiểm soát thường bị lực lượng phiến quân hoặc quân chính phủ chặn lại, lục lọi rất kỹ càng. Tuy nhiên, khi thấy trong xe có lá cờ đỏ sao vàng, sĩ quan mặc áo có chữ Việt Nam trên ngực, thì nhóm binh lính canh gác sẽ hỏi mày là người Việt Nam à? Nếu đúng thì cho qua", anh Sơn nói.
Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, Thứ trưởng Quốc phòng giải thích thêm, nhờ tình cảm của người dân Trung Phi, sĩ quan Việt Nam thường được tín nhiệm giao nhiệm vụ dẫn các đoàn xe của Liên Hợp Quốc. Trong các chuyến công tác, ngoài treo cờ đỏ sao vàng, các sĩ quan Việt Nam còn gắn dòng chữ Việt Nam trên xe. Trước đây dòng chữ Việt Nam trên ngực áo của những người lính mũ nồi xanh in cỡ nhỏ, về sau thay quân phục thì dòng chữ này được thiết kế với cỡ chữ to, dễ đọc hơn.
Trung tá Lê Ngọc Sơn và những học trò Trung Phi được anh giảng dạy trước và sau giờ làm ở phái bộ Liên Hợp Quốc. Ảnh: VNPKC
Là sĩ quan tham mưu tác chiến, ngoài nhiệm vụ ở văn phòng từ 8h sáng đến 5h chiều, trung tá Sơn dành tất cả thời gian còn lại để dạy học cho những đứa trẻ nghèo khó, con em của người dân địa phương. Do người Trung Phi nói tiếng Pháp, anh phải đến Đại học Bangui nhờ sinh viên phiên dịch tiếng Anh mỗi khi đứng lớp.
"Lần đầu tiên tôi đến gặp một nhóm sinh viên ở khuôn viên trường. Nhìn thấy chữ Việt Nam trên ngực áo tôi, họ vui mừng ra mặt. Ai cũng xoắn xuýt hỏi bạn đến từ Việt Nam ư? Tôi biết về đất nước bạn đấy. Hỏi ra mới biết lịch sử Việt Nam được đưa vào giảng dạy tại trường học ở Trung Phi", anh Sơn kể.
Khi anh ra chợ, người dân nhìn thấy chữ Việt Nam trên áo cũng kéo lại hỏi chuyện; có người còn tay bắt mặt mừng, tuôn một tràng tiếng Pháp khoe "trước đây tôi từng có một chiếc áo in cờ đỏ sao vàng".
Sự giúp đỡ nhiệt tình của Viện trưởng Viện Nghiên cứu Pasteur (ở Trung Phi) khi sĩ quan gìn giữ hoà bình Việt Nam đến hỏi mua dụng cụ thí nghiệm cho học sinh, cũng là kỷ niệm trung tá Sơn không bao giờ quên. Đó là một ngày nắng nóng, anh tìm gặp vị Viện trưởng người Pháp mà anh e ngại sẽ khó tính. Tuy nhiên, khi biết Sơn đến từ Việt Nam, ông đã tươi cười nói "tôi rất thích lịch sử hào hùng của các bạn, chỉ tiếc là chưa có dịp đến thăm vì xa xôi quá".
Sau khi trò chuyện và được nghe nói trung tá Sơn tình nguyện dạy học cho trẻ con Trung Phi, vị Viện trưởng dẫn anh Sơn xuống phòng thí nghiệm và nhờ nhân viên tìm đồ mang đến, dặn anh "thích gì cứ lấy, không phải trả tiền". Tuy nhiên, trung tá Sơn chỉ lấy một dụng cụ cần thiết cho lớp học. Ông Viện trưởng thấy vậy đã cười tươi, nói với theo khi người sĩ quan mũ nồi xanh ra về "sau này có khó khăn gì cứ đến, tôi sẽ giúp đỡ, nếu giúp được nhất định tôi sẽ giúp".
Trung tá Hoàng Trung Kiên cũng đã trải qua nhiệm kỳ một năm ở Trung Phi, và trong đợt đổi quân mới nhất anh nhận nhiệm vụ trở lại lục địa đen vào tháng 7/2019.
Anh Kiên nhớ lại, năm 2015, nhiệm vụ đầu tiên của anh tại Phái bộ là đến kiểm tra trang bị, vũ khí của các đơn vị Rwanda, Congo DRC và Cameroon. "Họ rất ngạc nhiên và hồ hởi khi thấy có một sĩ quan Việt Nam tham gia đoàn công tác của Liên Hợp Quốc. Quá trình làm việc, các bạn thỉnh thoảng giơ tay lên nói Vietnam, number one", anh kể.
Trong giờ giải lao, sĩ quan, binh lính các nước châu Phi đến bắt tay trung tá Kiên, và thay vì anh kể chuyện về Việt Nam thì họ lại nói say sưa về Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đại tướng Võ Nguyên Giáp... "Điều đó làm tôi cảm động. Tôi ra về với lời hẹn lần tới quay lại kiểm tra sẽ tặng họ một vài cuốn sách về Việt Nam", anh Kiên nói và cho hay với sự quý mến của bạn bè ở châu Phi, anh tự tin sẽ hoàn thành tốt nhiệm vụ trong chuyến trở lại lần này.
Cũng như trung tá Hoàng Trung Kiên, trung tá Nguyễn Thị Liên sang Trung Phi nhận nhiệm vụ từ tháng 7. Ngay từ những giây phút đầu tiên khi đoàn sĩ quan đến cổng Phái bộ Liên Hợp Quốc, tiếng hô vang "Việt Nam, Việt Nam" đã giúp chị trút bỏ mọi mệt nhọc sau hành trình di chuyển hơn 20 giờ.
Một lần, trước sự nhiệt tình chào hỏi của nhân viên bảo vệ ở cổng phái bộ, chị Liên đã đố những người này viết được hai chữ Việt Nam, ngay lập tức tất cả mọi người đều cầm bút nắn nót viết. Lần khác, trung tá Liên quên mang theo thẻ, đang định quay về nhà lấy thì người gác cổng nói vào đi và cho biết hoàn toàn tin tưởng những người lính đến từ Việt Nam.
Trung tá Nguyễn Thị Liên cùng các nhân viên kiểm tra an ninh phái bộ Liên Hợp Quốc tại Trung Phi. Ảnh: Nhân vật cung cấp.
Nữ sĩ quan chia sẻ cảm giác "yên tâm và ấm áp" khi ra khỏi phái bộ, đi đến nẻo đường, góc phố nào, chị và đồng đội cũng được những người da đen cười tươi chào hỏi từ xa nhờ dòng chữ in đậm trên ngực áo.
"Ở một đất nước châu Phi xa xôi, khi được đón tiếp như vậy, bạn sẽ thấy yêu đất nước mình hơn và cố gắng sống thật ý nghĩa, cố gắng lan tỏa yêu thương và truyền cảm hứng đến tất cả mọi người", trung tá Liên nói.
Phần lớn lãnh thổ của Cộng hòa Trung Phi đang nằm trong tay các nhóm vũ trang và 60% dân số nước này cần trợ giúp. Tình trạng bạo lực tại đây tăng cao từ khi phiến quân Hồi giáo lật đổ chính phủ vào năm 2013 và gây ra phản ứng dữ dội từ những nhóm vũ trang Thiên chúa giáo. UNICEF cho biết những đợt tấn công nhằm vào trường học, bệnh viện, thánh đường và nhà thờ ngày càng nhiều, các nhân viên cứu trợ cũng trở thành mục tiêu.
Trong lực lượng gìn giữ hoà bình của Liên Hợp Quốc ở Cộng hoà Trung Phi hiện có 5 sĩ quan quân đội Việt Nam là trung tá Hoàng Trung Kiên (tham mưu tác chiến), trung tá Nguyễn Thị Liên (tham mưu đào tạo), thiếu tá Nguyễn Đức Thắng (tham mưu phân tích tình báo), đại úy Lê Hồng Quân (tham mưu trang bị) và đại úy Trần Thanh Sơn làm quan sát viên quân sự.