Con đường mòn dẫn vào khu rừng già giáp thôn Trung Chải (xã Y Tý, Bát Xát, Lào Cai) những ngày giáp Tết còn đậm dấu ấn do trận băng tuyết giữa tháng 12/2013 để lại. Cây cỏ hai bên đường chết khô, phủ một màu vàng úa lẫn vào màu đất.
Sau đoạn đường đất, anh Hầu A Sáng, trưởng thôn Trung Chải, phải đi bộ thêm hàng km trước khi xuyên qua những bụi cây rậm rạp để tới điểm trồng thảo quả nằm sâu trong rừng già.
10 năm trước, ông Sáng cùng nhiều hộ gia đình khác trong bản đã cất công vào đây phát quang bụi rậm, đặt những mầm thảo quả đầu tiên vào lòng đất rừng thiêng. Dự án trồng cây thảo quả khi đó đã mang đến cho người dân nơi đây hy vọng thoát nghèo. Nhưng giờ, trước mắt ông Sáng là vạt thảo quả gãy đổ lẩn khuất dưới lớp mây mù che phủ.
Khi ánh nắng mặt trời xua tan mây mù, cảnh tượng thảo quả chết khô hiện rõ. Tại một điểm trồng khác, cây đổ rạp như vừa có bàn chân khổng lồ dẫm lên. Để có được một cây thảo quả, người dân phải ươm giống mất 3 năm mới có được cây non đem trồng trong rừng già, và phải mất thêm 3 năm nữa, cây mới đủ lớn cho thu hoạch quả.
Thảo quả gãy gục bên khe suối - nguồn nước nuôi sống cây. Bát Xát có 1.500ha thảo quả, đứng thứ 2 sau huyện Sapa, trong đó tập trung chủ yếu ở xã Y Tý, Trung Lèng Hồ và Trịnh Tường. Riêng tại Y Tý, thảo quả đã chết sạch sau trận băng tuyết.
Lán che lò sấy thảo quả giữa rừng bị bỏ hoang. Cây thảo quả cho doanh thu cao, 1 ha cho số thảo quả trị giá khoảng 12 - 15 triệu đồng.
Thảo quả đã mất trắng nên Tết này anh Sáng chỉ còn biết trông vào vườn rau mới gieo bên cạnh nhà...
... và một con lợn nhốt trong chiếc chuồng xộc xệch, trống hoác không biết có chống chọi được với những đợt rét đậm liên tục tràn về hay không.
Tại một gia đình khác ở thôn Trung Chải, anh Sòng A Chí (bên phải) đang ngồi buồn bên nồi thịt trâu lớn trong căn nhà gần như không có vật dụng gì đáng giá. Cùng cảnh ngộ với anh Sáng, gần 2 ha thảo quả anh Chí trồng trong rừng già đã chết sạch sau trận tuyết. Con trâu, tài sản có giá trị đáng kể cuối cùng của anh Chí cũng đã chết vì rét buốt
Căn nhà trình tường của anh Chí mới dựng còn chưa khô nên phải chống cột buộc đá. Sau trận băng tuyết làm chết hết thảo quả, anh Chí phải dừng việc hoàn thiện, gia cố nhà nên những cột chống tường này sẽ giữ nguyên qua Tết.
Quý Đoàn