Chiều 2/4, Viện Huyết học - Truyền máu trung ương công bố ca ghép tế bào gốc đầu tiên từ mẫu dây rốn cộng đồng cho bệnh nhân Hoàng Thị Thùy Linh, 28 tuổi ở Quảng Bình. Linh được chẩn đoán bị lơxêmi cấp dòng tủy từ tháng 9/2014, thuộc nhóm tiên lượng xấu nên yêu cầu điều trị ghép tế bào gốc là phương án tối ưu để cứu sống bệnh nhân.
 |
|
Dự kiến 1 tuần nữa Hoàng Thùy Linh có thể xuất viện. Ảnh: N.Phương. |
Hiện có 3 nguồn chính lấy tế bào gốc gồm: dịch tủy xương; tế bào gốc máu ngoại vi và máu dây rốn. Có hai phương pháp ghép tế bào gốc là ghép tự thân - lấy tế bào gốc từ bệnh nhân ghép cho chính họ; và ghép đồng loại, tức lấy tế bào gốc từ người hiến để ghép cho bệnh nhân, đây là việc khó nhất. Giống như máu muốn truyền được thì phải phù hợp, tế bào gốc để ghép được phải phù hợp về kháng nguyên bạch cầu người hay HLA, với 6 yếu tố. Cũng vì thế, nguồn tế bào gốc được xét đến đầu tiên là anh chị em ruột vì tỷ lệ phù hợp cao hơn.
Tuy nhiên với bệnh nhân trên, mẫu tế bào gốc của người em trai ruột lại không phù hợp HLA. Điều kỳ diệu là thời điểm ghép cho bệnh nhân Linh, trong 450 mẫu máu dây rốn cộng đồng đang được lưu trữ, các bác sĩ tìm được 3 mẫu phù hợp với bệnh nhân.
Ca ghép được tiến hành vào ngày 30/12/2014. Hiện bệnh nhân có thể đi lại, các chỉ số máu gần như bình thường, tế bào gốc máu cuống rốn mọc ổn định, khoảng một tuần nữa sẽ được xuất viện. Chi phí ca ghép gần 1 tỷ đồng, bảo hiểm y tế trả 50%.
Giáo sư Nguyễn Anh Trí, Viện trưởng Huyết học - Truyền máu trung ương cho biết, từ lâu Việt Nam đã thực hiện được ghép tế bào điều trị bệnh về máu. Viện đã tiến hành ghép 150 ca, gồm cả tự thân và đồng loại từ người cho cùng huyết thống. Cả nước cũng đã ghép tế bào gốc từ máu dây rốn được 12 ca nhưng là ghép cho trẻ. Đây là lần đầu tiên ghép điều trị cho bệnh nhân ung thư máu ở người lớn và lấy tế bào gốc từ mẫu dây rốn được lưu trữ trong ngân hàng tế bào gốc cộng đồng.
Tiến sĩ Bạch Quốc Khánh, Phó viện trưởng Viện Huyết học - Truyền máu trung ương cho biết thêm, các nước đa số dùng mẫu máu dây rốn ghép cho trẻ em, vì số lượng tế bào gốc thu được chỉ đáp ứng một phần nào đó cho trẻ, một người lớn có trọng lượng 70 kg thì không đủ. Qua kinh nghiệm của Nhật Bản, Viện cải tiến kỹ thuật để có thể thu tế bào gốc đủ ghép cho người lớn, nặng 60-70 kg.
Máu dây rốn được lưu trữ tại Viện Huyết học - Truyền máu trung ương. Ảnh: N.Phương.
Từ tháng 5/2014, Viện ký kết với Bệnh viện Phụ sản Hà Nội thu thập máu dây rốn trong cộng đồng. Trung tâm Tế bào gốc của Viện hiện lưu trữ gần 1.000 mẫu tế bào gốc từ máu dây rốn do các sản phụ tự nguyện hiến tặng. Trong đó trên 900 mẫu đã được làm xét nghiệm các yếu tố phù hợp HLA. Đây là ngân hàng tế bào gốc cộng đồng đầu tiên tại Việt Nam.
Nếu là sinh đôi cùng trứng tỷ lệ phù hợp gần như 100% nhưng anh chị em ruột thì chỉ là 20-25%, cơ hội vô cùng thấp. Tìm người ghép phù hợp trong cộng đồng rất khó và tốn kém, ví dụ tại Đức phải 4,5 triệu người đăng ký mới hy vọng tìm được người cho phù hợp. Một số nước khác ít nhất phải có 500.000 người đăng ký.
Vì thế, theo tiến sĩ Khánh, việc xây dựng ngân hàng tế bào gốc cộng đồng là một hướng đi rất quan trọng, mang lại cơ hội cho nhiều bệnh nhân. Mẫu máu dây rốn có nguồn tế bào gốc rất chất lượng, không yêu cầu phù hợp 5/6 hay 6/6 yếu tố mà chỉ cần 4/6. “Chi phí xét nghiệm cho một mẫu máu dây rốn là 20-25 triệu đồng, chưa kể vấn đề lưu trữ, bảo quản rất tốn kém. Chúng tôi quyết định dùng kinh phí của viện để đầu tư, tính sơ bộ với 1.000 mẫu đang lưu trữ khoản chi phí đã bỏ ra không dưới 3 tỷ đồng”, tiến sĩ Khánh nói.
Viện đang làm ca ghép tế bào gốc từ mẫu máu dây rốn cộng đồng thứ hai. Dự kiến Viện sẽ xây dựng ngân hàng tế bào gốc cộng đồng với khoảng 3.000 mẫu.
Nam Phương