Ý kiến trên được Phó chủ tịch UBND TP HCM Võ Văn Hoan đưa ra tại buổi giám sát của HĐND thành phố sau hơn một năm đô thị lớn nhất nước thực hiện Nghị quyết 131/2020 về tổ chức chính quyền đô thị, sáng 30/9. Nghị quyết chính quyền đô thị tại TP HCM được Quốc hội thông qua năm 2020, thành phố áp dụng từ 1/7/2021 sau thời gian dài đeo bám mô hình. Trước đó thành phố có 7 năm (2009-2016) thí điểm không tổ chức HĐND quận, huyện, phường.
Quá trình khảo sát của HĐND TP HCM sau một năm thực hiện Nghị quyết cho thấy một số vướng mắc, khó khăn. Điển hình nhất là UBND quận, phường chuyển từ được cấp ngân sách thành đơn vị dự toán nên không thể chủ động bố trí kế hoạch đầu tư công mà phải chờ HĐND thành phố phê duyệt.
Theo ông Hoan, thành phố làm đúng nghị quyết của Quốc hội nhưng gặp bất cập trong quy định pháp lý. Ba tình huống xảy ra là: áp dụng đúng nghị quyết thì phát sinh khó khăn; Nghị quyết 131 có quy định nhưng phải chờ bộ ngành chuyên môn hướng dẫn thực hiện; và thực tế phát sinh vấn đề cần quy định cụ thể nhưng chưa có trong nghị quyết.
"Tâm lý cán bộ và tính hiệu quả không cao vì quyền không nhiều hơn, mà rối rắm hơn trong triển khai, phối hợp, đẩy trách nhiệm lên thành phố nhiều hơn", ông Hoan lý giải nguyên nhân nghị quyết về thực hiện chính quyền đô thị TP HCM chưa hiệu quả như mong đợi.
Đề cập một số khó khăn khi thực hiện chính quyền đô thị, Phó giám đốc Sở Tài nguyên - Môi trường Trần Văn Bảy, nguyên Chủ tịch UBND quận 9 cũ, cho biết điều khoản thi hành Nghị quyết 131 chỉ dẫn trường hợp cùng một vấn đề mà có quy định khác nhau giữa Nghị quyết này và các đạo luật trước đó thì áp dụng theo nghị quyết này. Tuy nhiên, các quận rất ngại và muốn có văn bản hướng dẫn rõ ràng để yên tâm làm.
Từng nghiên cứu chuyên sâu về mô hình tổ chức chính quyền địa phương, ông Bảy cho hay nội dung Nghị quyết 131 và các nghị định hướng dẫn thực chất chỉ cho phép không tổ chức HĐND quận, phường, điều chỉnh một số thẩm quyền nhỏ, ví dụ như công chức phường thuộc quản lý của UBND quận. Các thay đổi này xuất phát từ việc không còn HĐND quận, phường, chứ chưa thể hiện đúng tinh thần của mô hình chính quyền đô thị. "Nguyên nhân sâu xa khiến thành phố gặp khó khăn, xung đột pháp luật do nghị quyết này chưa giải quyết đầy đủ yêu cầu của một chính quyền đô thị", ông nói.
Trước thực trạng đó, ông Bảy nói đây là thời điểm thích hợp để kiến nghị Trung ương xây dựng Luật Tổ chức chính quyền đô thị, trên cơ sở đúc kết kinh nghiệm từ TP HCM và các địa phương đang thí điểm mô hình này. Ông dẫn chứng, năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng ban hành hai sắc lệnh về tổ chức chính quyền nông thôn (Sắc lệnh 63) và tổ chức chính quyền ở đô thị (Sắc lệnh 77). Tuy nhiên, tư tưởng nền móng đó hiện không được thể hiện rõ nét trong quy định pháp luật hiện nay.
Luật Tổ chức chính quyền địa phương hiện hành dù có quy định riêng cho đô thị, nhưng lại chưa đủ sức thể hiện đặc thù của chính quyền đô thị. "Đây là lý do khiến không chỉ TP HCM, mà nhiều địa phương đều loay hoay xin cấp đặc thù", ông nói và cho rằng giải pháp này thiếu tính hệ thống, không giải quyết được căn cơ vấn đề vì không đáp ứng nhu cầu thực tiễn của địa bàn đô thị.
Ủng hộ quan điểm này, Phó chủ tịch UBND TP HCM Võ Văn Hoan cho rằng giải pháp dài hạn là phải có Luật Tổ chức chính quyền đô thị thì mới giải quyết gốc rễ vấn đề, đảm bảo quản lý thống nhất, đồng bộ, hiệu quả cao. Đây là xu thế mà 5 thành phố trực thuộc Trung ương rất quan tâm và đã thống nhất để cùng kiến nghị Trung ương về vấn đề đô thị.
Trong ngắn hạn, ông Hoan cho biết TP HCM sẽ tiếp tục rà soát, chấn chỉnh các hạn chế, bổ sung giải pháp để triển khai tốt hơn. Đồng thời, kiến nghị Chính phủ chỉ đạo bộ ngành Trung ương hướng dẫn thực hiện các vấn đề còn gặp khó trong thực hiện Nghị quyết 131, như cấp dự toán ngân sách được phép có nguồn dự phòng; quận được quyết định chủ trương đầu tư dự án sử dụng nguồn vốn bổ sung có mục tiêu; tổ chức bộ máy.
Thu Hằng