Dòng Mến Thánh giá và Nhà thờ Thủ Thiêm tọa lạc trên khu đất rộng khoảng 4 ha, nằm sát bên sông Sài Gòn. Năm 1840, các nữ tu Dòng mến Thánh giá trên đường chạy loạn đã dừng chân ở Thủ Thiêm, lập tu viện tại đây, ban đầu chỉ là nhà tranh vách lá.
Dòng Mến Thánh giá và Nhà thờ Thủ Thiêm nằm trong khu chức năng 2A thuộc Khu đô thị mới Thủ Thiêm (quận 2, TP HCM). Trước đây, thành phố từng có kế hoạch giải tỏa toàn bộ các công trình này để xây dựng khu đô thị.
Đầu tháng 2, UBND thông tin, hướng giải quyết sắp tới của thành phố là giữ lại các công trình chính yếu của Dòng Mến Thánh giá và Nhà thờ Thủ Thiêm.
Nhà thờ Thủ Thiêm được thành lập vào năm 1859, ban đầu bằng gỗ, đến nay đã nhiều lần trùng tu. Công trình xây dựng để thuận lợi cho giáo dân trong vùng lẫn nữ tu Dòng mến Thánh giá tham dự thánh lễ. Bên cạnh là tháp chuông nhà thờ.
Trong tháp còn giữ 5 quả chuông đồng đúc từ năm 1889 đến 1892, tại xưởng của Pháp. Chuông vẫn được gióng hàng ngày theo cách thức dùng cần đạp chân đã có từ xưa.
Bên cạnh nhà thờ là cụm các công trình của Hội Dòng Mến Thánh giá Thủ Thiêm như nhà nguyện, nhà tập thể, bệnh xá, trường học, vườn cây... được xây dựng xuyên suốt trong thế kỷ 20.
Ở vị trí trung tâm của Hội Dòng Mến Thánh giá là nhà nguyện, nằm giữa khuôn viên rộng rãi. Năm 1956, nhà dòng khởi công xây nhà nguyện mới và có kiến trúc như hiện nay.
Hai tòa nhà bên nhà nguyện là nhà tập thể (bên trái ) được xây năm 1927 và nhà khấn xây dựng năm 1933. Ở giữa ba công trình là khuôn viên với những thảm cỏ trưng bày tiểu cảnh Xưa – Gieo – Nay – Gặt.
Hình ảnh đồi phục sinh với tiểu cảnh đồi núi, tượng chúa cao khoảng 5 m ở trước nhà nguyện.
Các công trình trong Nhà dòng Mến Thánh giá được xây dựng theo kiến trúc Pháp đặc trưng với màu sơn vàng, hành lang dài rộng, nhiều cửa sổ gỗ... và pha lẫn nét văn hóa Á Đông.
Những cây sứ lâu năm bên mái vòm là hình ảnh quen thuộc của các nhà thờ, nhà dòng... ở Việt Nam. Sau cả trăm năm tồn tại, nhiều công trình ở đây vẫn còn khá nguyên vẹn.
Trong khuôn viên Nhà dòng Mến Thánh giá còn có cây me cổ hơn 160 năm tuổi, có từ trước khi cơ sở tôn giáo này được thành lập. Ban đầu căn chòi lá, cơ sở tôn giáo đầu tiên của nhà dòng dựng gần gốc me này.
Trong Nhà dòng Mến Thánh giá có khoảng 300 seour. Các nữ tu thường làm lễ trong nhà nguyện lúc 5h, thời gian còn lại mọi người chăm sóc vườn cây, chăn nuôi, đọc kinh...
Trải qua hơn 150 năm tồn tại, nhà thờ và các công trình của dòng Mến Thánh giá là minh chứng cho sự hình thành và phát triển của bán đảo Thủ Thiêm.
Quỳnh Trần