Thời đại đức tin (The Age of Faith) chia thành năm quyển, do Will Durant biên soạn, Phạm Viêm Phương dịch, trình bày nhiều khía cạnh xoay quanh lịch sử bốn nền văn minh thế giới, từ năm 325 đến 1321. Các tên sách trong bộ này gồm: Byzantium thời tuyệt đỉnh, Văn minh Hồi giáo và Do Thái, Thời kỳ Tăm tối, Đỉnh cao của Thiên Chúa giáo và Đời sống tinh thần trong thế giới Thiên Chúa giáo miền Tây.
Bộ sách "Thời đại đức tin" gồm năm tập, mỗi tập dày từ 370 trang đến hơn 600 trang, phát hành năm 2022. Ảnh: IRED
Sách gồm nhiều câu chuyện về Thánh Augustine, Hypatia, Justinian, Mohammed, Harun alRashid, Charlemagne, William the Conqueror, Eleanor of Aquitaine dưới góc độ lịch sử tổng hợp. Những câu chuyện tình yêu vĩ đại nhất trong văn học của Héloise - Abélard, Dante - Beatrice được kể lại với phong cách giản dị nhưng lôi cuốn người đọc.
Dịch giả Phạm Viêm Phương nhận định Will Durant có sự tìm tòi, thu thập lượng lớn thông tin và cô đọng các chi tiết quan trọng. Durant viết về những ý tưởng tâm linh và nghệ thuật của thời đại đó với sự ngưỡng mộ, đam mê học hỏi. Dù vậy, tác giả vẫn có góc nhìn phản biện về "thói mê tín, cảnh khốn khổ, những cuộc chiến tranh không đáng có, và những tội ác kinh khủng" đúng với bối cảnh của chúng.
Trong phần đề cập đến văn minh Hồi giáo, tác giả tập trung giai đoạn phát triển rực rỡ của tôn giáo này ở Baghdad (Iraq), Qahirah (Ai Cập) và Cordoba (Tây Ban Nha). Dịch giả Phạm Viêm Phương cho rằng trước Durant, chưa có học giả Thiên Chúa giáo nào công nhận những thành tựu của Hồi giáo trong một tác phẩm về thời trung cổ. Những nhà lãnh đạo Hồi giáo thành công trong việc cai trị, lĩnh vực văn học, y học, khoa học, và triết học. Còn ba chương về cuộc sống người Do Thái thời trung cổ cho thấy sự đồng cảm của tác giả cho nền văn hóa được xem là xa lạ với thế giới.
Durant cho rằng việc viết về tôn giáo rất tế nhị vì dễ gây đụng chạm, vì vậy, ông cố gắng giữ thái độ vô tư, "dù biết quá khứ của mỗi người luôn nhuộm màu cho quan điểm của anh ta, và không có gì khó chịu bằng sự vô tư". "Bạn đọc nên được thông báo trước rằng tôi đã được nuôi dạy như một người Công giáo nhiệt thành, và tôi lưu giữ những kỷ niệm đầy hàm ân về các linh mục triều tận tụy, những tu sĩ Dòng Tên uyên bác, và những nữ tu tử tế đã kiên nhẫn chịu đựng tuổi trẻ bồng bột của tôi.
Nhưng bạn cũng nên lưu ý rằng tôi có được phần lớn học vấn từ việc giảng dạy trong mười ba năm trong một nhà thờ Trưởng Lão dưới sự bảo trợ khoan dung của những tín đồ Tin Lành đích thực; và rằng nhiều học viên bền bỉ nhất của tôi trong nhà thờ Trưởng Lão đó là những người Do Thái mà lòng khao khát học vấn và hiểu biết của họ đã cho tôi một cái nhìn sâu sắc mới về dân tộc của họ", Durant viết.
Tác phẩm nhận được nhiều phản hồi tích cực từ giới chuyên môn. Giáo sư Allan Nevins thuộc Đại học Columbia nhận xét: "Tôi ấn tượng khi đọc The Age of Faith của Will Durant. Đối với tôi, bộ sách là một kỳ công tổng hợp và diễn giải đáng chú ý. Tôi coi đây là tài liệu tổng hợp hay nhất về nền văn minh thời trung cổ từng được in. Bộ sách tuyệt vời của Durant theo thời gian phải được công nhận - nếu như nó chưa được công nhận - là một trong những tác phẩm xuất sắc trong ngành viết sử của Mỹ".
Trên trang đánh giá sách Goodreads, tác giả Roy Lotz nói ấn tượng với phần Văn minh Hồi giáo và Do Thái. "Những chương dài của Durant nói về các nhà tư tưởng đều đáng ngưỡng mộ và truyền cảm hứng", Lotz viết.
Will Durant (1885-1981) và vợ Ariel Durant (1898-1981). Ông mất lúc 96 tuổi, bà qua đời lúc 83 tuổi. Ảnh: AP
Will Durant xuất bản sách đầu tay Philosophy and the Social Problem năm 1917. Quyển thứ hai viết về triết học The Story of Philosophy (1926) bán được hơn hai triệu bản trong gần 30 năm, chuyển ngữ sang nhiều thứ tiếng. Tác phẩm giúp ông có vốn để cùng vợ - Ariel Durant - đi du lịch, tìm tư liệu cho bộ Lịch sử Văn minh thế giới (The Story of Civilization). Bắt đầu từ phần thứ bảy Mở đầu thời đại của Lý Trí (1961), vợ ông, trở thành đồng tác giả. Phần thứ 10 Rousseau và Cách mạng được trao giải Pulitzer năm 1968.
Bộ sách gốc gồm 11 phần, được chuyển ngữ sang tiếng Việt 10 phần, mỗi phần có từ ba đến năm tập, trừ phần Thời Cải cách (1957). Bộ sách tiếng Việt là công sức của những dịch giả như Phạm Viêm Phương, Mai Sơn, Phan Thanh Lưu, Huỳnh Ngọc Chiến, Bùi Xuân Linh và nhiều người.
Quế Chi