Chuyến đi của nghệ sĩ Đức Lưu diễn ra vài ngày trước, theo lời mời của Ủy ban Nhân dân xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam. "Phim quay từ năm 1982. Sau 38 năm, tôi mới có dịp trở lại nơi đây nên rất xúc động. Trong ký ức của tôi, ngôi nhà của Bá Kiến uy nghiêm, sừng sững giữa làng. Thế nhưng giờ đời sống người dân đi lên, nhiều căn nhà bốn, năm tầng được cất, nhà cụ Bá lại lọt thỏm", nghệ sĩ nói.
Nghệ sĩ Đức Lưu trong sân vườn ngôi nhà Bá Kiến. Ảnh: Nhân vật cung cấp.
Điều khiến bà ngậm ngùi là chiếc cổng tò vò xưa không còn, thay vào đó là cổng bằng sắt, không hài hòa với kiến trúc ngôi nhà. Ngoài đời, nhà thuộc sở hữu cụ Trần Bá Bính (nguyên mẫu của nhân vật Bá Kiến trong truyện Chí Phèo của nhà văn Nam Cao).
Không còn tù túng như trong tác phẩm văn học nổi tiếng, làng Vũ Đại (tên thật là làng Đại Hoàng) giờ phất lên nhờ nghề kho cá. Nghệ sĩ kể mỗi nhà trong thôn đều có ao nuôi cá. Hàng ngày, cá kho của làng xuất đi nhiều tỉnh, thành.
Vừa đặt chân đến cổng làng, nghệ sĩ Đức Lưu được người dân trong thôn ùa ra chào đón, trò chuyện. Thế hệ người dân trước kia chứng kiến đoàn thực hiện phim giờ chẳng còn ai, chỉ còn con cháu họ cùng bà hàn huyên. Buổi trưa, bà không dám nhận lời ăn cơm ở nhà ai vì sợ nhà khác mất lòng.
Nghệ sĩ Đức Lưu thử kho cá. Ảnh: Nhân vật cung cấp.
Thị Nở là vai diễn để lại dấu ấn sâu sắc nhất trong sự nghiệp NSƯT Đức Lưu. Thời đó, phim tạo hiệu ứng tốt, khiến bà đi ra đường được nhiều khán giả công kênh, khen ngợi. Mọi người quây vào, chỉ mong được sờ vào tay nghệ sĩ họ yêu thích, mến mộ. "Tôi lúc đó còn ở Mã Mây, cứ đi chợ là mọi người ném thịt, rau vào giỏ bảo bà ăn đi, chị ăn đi. Đến cả anh xe ôm, cô gái bán hoa cũng cảm động vì thấy như có bóng dáng mình trong cuộc đời nhân vật", bà kể.
Tuy nhiên, vai diễn cũng khiến gia đình bà gặp nhiều rắc rối. Chồng của bà nhiều lần bị gọi là "thằng Chí Phèo". Con trai út của bà khi đó mới lớp một đến trường bị các phụ huynh kéo đến, dòm ngó xem "con của Thị Nở" ra sao, khiến con bà không dám đi học suốt một thời gian. Dù vậy nghệ sĩ trân trọng vai diễn bởi giúp tên tuổi bà sống mãi với đời.
Nghệ sĩ Đức Lưu (vai Thị Nở) và cố nghệ sĩ Bùi Cường (vai Chí Phèo) trong phim "Làng Vũ Đại ngày ấy". Video: VFS.
Ở tuổi 83, nghệ sĩ sống cùng con trai ở Hà Nội, dành thời gian đi thiện nguyện ở nhiều vùng, miền. Nhờ làm từ thiện, bà thấy tinh thần sảng khoái khi được "cho đi mà không cần nhận lại". Sức khoẻ của bà cũng tốt hơn, mỗi ngày chỉ cần uống một viên thuốc điều hòa huyết áp.
Hà Thu