Lời kêu gọi được đưa ra khi giới chức Philippines tin rằng kỹ sư ở Bắc Kinh có thể ngắt điện và khiến nước này chìm trong bóng tối. Melvin Matibag, Chủ tịch Tập đoàn Truyền tải Quốc gia của Philippines (TransCo), xác nhận trong cuộc thảo luận tại Thượng viện hôm qua rằng có "khả năng" xảy ra tình huống như vậy.
Tập đoàn Lưới điện Quốc gia Trung Quốc nắm giữ 40% cổ phần Tập đoàn Lưới điện Quốc gia Philippines (NGCP), một công ty tư nhân liên doanh, nhượng quyền thương mại vận hành lưới điện hồi năm 2009. TransCo trước đây vận hành hệ thống và giờ giám sát hoạt động của NGCP, nhưng Matabag nói với thượng nghị sĩ rằng trên thực tế, "quyền truy cập đã bị giới hạn".
Risa Hontiveros, nữ Thượng nghị sĩ đảng Tự do thuộc phe đối lập, lần đầu đặt vấn đề về phạm vi kiểm soát mạng điện Philippines của Trung Quốc trong bối cảnh căng thẳng trên Biển Đông. Trung Quốc "nắm giữ một phần cuộc sống hàng ngày của chúng tôi mỗi phút, mỗi giờ, mỗi lúc, khi hoạt động vận hành hệ thống được điều khiển và quản lý bởi các kỹ sư Trung Quốc. Quả thực, đó là một sức mạnh lớn", bà nói.
"Chuyện gì sẽ xảy ra nếu kỹ sư Trung Quốc ngắt mạng điện?", bà chất vấn lãnh đạo năng lượng trong cuộc thảo luận phê duyệt ngân sách kéo dài 10 tiếng trước Thượng viện.
"Tôi được chủ tịch TransCo cho biết rằng họ có thể nghiên cứu khả năng này, rằng có thể vận hành đường truyền bằng tay. Bắc Kinh có thể kiểm soát, nhưng năng lực kỹ thuật TransCo có thể giải quyết được việc này", Sherwin Gatchalian, Chủ tịch Ủy ban Năng lượng của Thượng viện, người được giao trọng trách đảm bảo ngân sách chính phủ tại cơ quan năng lượng, trả lời chất vấn.
"Chúng tôi sẽ mời các chuyên gia an ninh quốc gia và Hội đồng An ninh Quốc gia để đảm bảo họ có kế hoạch dự phòng", Gatchalian nói thêm. Ông cũng đề cập đến một điều khoản trong thỏa thuận nhượng quyền trao cho Tổng thống Philippines quyền đòi lại tất cả tài sản năng lượng trong trường hợp "người dân gặp nguy" và an ninh quốc gia sẽ "được bảo vệ 100%".
Tuy nhiên, Thượng nghị sĩ Miguel Zubiri, người cùng phe với Duterte, nói rằng điều khoản chỉ hiệu nghiệm "khi chúng ta không bị xâm lược". "Nếu chúng ta bị xâm lược và họ ngắt hết điện, đó sẽ là vấn đề", ông lo ngại.
Công nhân dựng mạng lưới thanh sắt gia cố cho trạm điện ở thủ đô Manila, Philippines. Ảnh: AFP.
Giới chức ngành năng lượng cho biết phía Philippines chỉ có thể khôi phục mạng lưới điện bằng tay trong vòng 24 đến 48 giờ tùy thuộc mức độ nghiêm trọng của tình hình.
Truyền thông gần đây cho rằng chỉ các kỹ sư nước ngoài mới có thể khắc phục sự cố, vận hành và kiểm soát mạng lưới điện của NGCP, do hệ thống giám sát và điều khiển từ xa được đặt tại Trung Quốc thuộc về tập đoàn Nari, trụ sở ở Nam Kinh. Ngoài ra, quy trình hướng dẫn sử dụng tiếng Trung Quốc và các kỹ sư người Philippines không thể vận hành hệ thống.
Hontiveros ghi nhận các thông tin này và yêu cầu giới chức TransCo xác minh liệu việc thiết lập từ xa có cho phép Bắc Kinh tắt lưới điện hay không. Tập đoàn Nari còn cung cấp hệ thống điều khiển từ xa cho các mạng lưới điện ở Kenya, Indonesia và Thái Lan, Hontiveros cho biết.
Gatchalian tham khảo ý kiến với giới chức ngành năng lượng trong phiên họp Thượng viện, sau đó dẫn lời chủ tịch TransCo cho biết hệ thống vận hành được gọi là Scada và có thể điều khiển từ xa. Scada, viết tắt của cụm từ kiểm soát giám sát và thu thập dữ liệu, là hệ thống máy tính được sử dụng trong các ngành công nghiệp khác nhau nhằm giám sát và kiểm soát theo thời gian thực.
Gatchalian nói thêm rằng, hướng dẫn sử dụng bằng tiếng Trung đã được dịch sang tiếng Anh. "Tôi được cho biết rằng các kỹ sư người Philippines đang vận hành lưới điện", ông nói.
Mối lo ngại về an ninh quốc gia được đặt ra khi các thượng nghị sĩ chờ đợi quyết định của Bộ Quốc phòng về việc liệu họ có cho phép tập đoàn Dito Telecommunity cài đặt các tháp viễn thông trong doanh trại hay không. Dito Telecommunity do Trung Quốc hậu thuẫn, trước đây là Mislatel, doanh nghiệp viễn thông thứ ba của Philippines.
Tuần trước, Francis Pangilinan, Chủ tịch đảng Tự do, nhắc lại lo ngại của Thượng viện trong thời gian gần đây về những rủi ro an ninh quốc gia có thể xảy ra, trong đó có khả năng Trung Quốc nghe lén quân đội Philippines.
Ông tiết lộ một đánh giá rủi ro do Lực lượng Vũ trang Philippines thực hiện kết luận rằng hệ thống thiết bị liên lạc cố định hiện tại được sử dụng để liên kết tất cả doanh trại và căn cứ quân sự trên toàn quốc "dễ bị nghe lén và đánh chặn". Pangilinan nói thêm rằng các thiết bị nghe lén dễ kiếm với giá rẻ, đồng nghĩa Philippines phải tiến hành các bước nhằm hạn chế quyền truy cập và tăng tính bảo mật mạng.
Tuy nhiên, Thượng nghị sĩ Panfilo Lacson, cựu sĩ quan quân đội, Chủ tịch Ủy ban Quốc phòng Thượng viện, cho biết giới chức quốc phòng và quân sự đảm bảo với ông rằng chính phủ có thể đơn phương chấm dứt mọi thỏa thuận với Dito bất cứ lúc nào. Dù vậy, Bộ Quốc phòng Philippines hứa sẽ đệ trình lên Thượng viện mọi thỏa thuận ghi nhớ được ký với tập đoàn này trước cuối tháng 11.
Nhật Duy (Theo SCMP)