"Giá năng lượng tăng quá đáng, nên chúng tôi đã ngừng mua nước nóng từ hệ thống cung cấp của thành phố", Ratiniks, lính biên phòng đã về hưu, nói. "Lắp bình nóng lạnh để bật khi cần sẽ rẻ hơn là trả tiền cho nước đun nóng liên tục".
Ông Ratiniks là một trong rất nhiều người châu Âu đang chuẩn bị cho một mùa đông khó khăn, thiếu nguồn khí đốt Nga do các lệnh trừng phạt nhắm vào Moskva. Người dân Latvia đã bắt đầu thay đổi thói quen sử dụng năng lượng từ cuối tháng 7, khi Nga dừng cung cấp khí đốt cho quốc gia vùng Baltic này.
Tháp làm mát của nhà máy nhiệt điện Uniper tại Scholven, bang Bắc Rhine-Westphali, Đức, trong hoàng hôn ngày 8/8. Ảnh: AFP
Các chính trị gia cần hiểu rằng người dân mong được chính phủ giúp đỡ khi hóa đơn năng lượng bắt đầu tăng, Ratiniks cho hay. Trước thềm cuộc bầu cử vào tháng 10, ông cảnh báo "tốt hơn là họ nên hỗ trợ chi phí sưởi ấm cho chúng tôi, nếu không chúng tôi sẽ đốt nóng họ".
Bulgaria, Đan Mạch, Phần Lan, Hà Lan và Ba Lan cũng bị Nga cắt khí đốt, trong khi những quốc gia châu Âu khác bị giảm mạnh nguồn cung. Khí đốt từ Nga sang Đức qua đường ống Nord Stream sẽ bị dừng vài ngày vào cuối tháng 8, lần thứ hai trong mùa hè năm nay.
Trong khi Nga tuyên bố dừng cung cấp khí đốt để bảo trì đường ống, Berlin cáo buộc Moskva dùng khí đốt làm vũ khí trả đũa lệnh trừng phạt phương Tây. Theo một số chuyên gia, nguồn cung khí đốt từ Nga sang Đức trong tháng 7 đã giảm 70% so với cùng kỳ năm ngoái.
Chính phủ các nước châu Âu không mong muốn kịch bản các hệ thống sưởi ấm và nhà máy phải ngừng hoạt động do thiếu khí đốt. Họ cáo buộc Tổng thống Nga Vladimir Putin đang sử dụng năng lượng như một vũ khí chiến lược gây áp lực lên các quốc gia đang trừng phạt Moskva.
Nguồn cung giảm đã đẩy giá khí đốt và điện tăng vọt, do nhiều nhà máy nhiệt điện ở châu Âu vẫn sử dụng nguồn nhiên liệu này. Giá dầu tăng trong vài tháng qua càng khiến vấn đề thêm phức tạp.
"Thế giới đang trải qua cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu thực sự đầu tiên trong lịch sử", Fatih Birol, giám đốc điều hành Cơ quan Năng lượng Quốc tế, tháng trước cảnh báo. "Tình hình cực kỳ nguy hiểm ở châu Âu, nơi đang là tâm điểm của sự hỗn loạn trong thị trường năng lượng".
Khí đốt rất quan trọng với nhiều quốc gia, đặc biệt là Đức, nơi sử dụng lượng lớn khí đốt để phục vụ các ngành công nghiệp nặng.
Nguồn cung khí đốt từ Nga sang Đức qua đường ống Nord Stream 1 đã giảm đáng kể. Matt Oxenford, chuyên gia của công ty phân tích Enconomist Intelligence Unit, nhận định dòng chảy khí đốt từ Nga sang châu Âu qua đường ống này sẽ dao động từ 0 đến 20% trong những tháng tới, dẫn tới cuộc suy thoái kinh tế ở châu Âu vào mùa đông 2022-2023.
"Với cơ sở hạ tầng khí đốt hiện tại, Đức không thể bù đắp lượng khí đốt bị Nga cắt giảm nếu không giảm mạnh nhu cầu tiêu thụ, dẫn tới suy thoái vào mùa đông", Oxenford nói.
Bởi Đức là trung tâm của chuỗi cung ứng công nghiệp, tác động từ suy thoái ở Đức sẽ lan khắp châu Âu, ông nhận định. Doanh nghiệp sẽ bị cắt giảm khí đốt trước các hộ gia đình, nhưng người dân châu Âu cũng được cảnh báo sẽ phải có các biện pháp thích ứng với thực tế mới.
Liên minh châu Âu thông báo tới 27 thành viên rằng họ sẽ phải tự nguyện cắt giảm 15% lượng tiêu thụ khí đốt.
Người Đức đua nhau tích trữ than cho mùa đông. Video: AFP
Hồi đầu năm, Italy tung ra chiến dịch cắt giảm hệ thống sưởi và điều hòa trong trường học và tòa nhà công cộng, tiếp đó là Tây Ban Nha và Đức. Đức khuyến khích người dân mua vòi sen tắm tiết kiệm nước hơn, một số thành phố hạ nhiệt độ trong bể bơi, cắt giảm hệ thống chiếu sáng đô thị.
Pháp ấn định giá bán khí đốt cho người dân, nhưng tại Đức, các hộ gia đình sẽ phải trả thêm vài trăm euro một năm cho hóa đơn khí đốt. Trước mùa đông đầy thách thức, trung tâm tư vấn người tiêu dùng bang Bắc Rhine-Westphalia cho hay chưa từng bận rộn như vậy trong 40 năm hoạt động.
Udo Sieverding, phát ngôn viên trung tâm, cho hay nhiều người dân lo lắng sẽ bị cắt khí đốt vì không trả nổi hóa đơn. Một số người cân nhắc tìm nguồn năng lượng thay thế như pin năng lượng mặt trời, trong khi những người khác chuyển sang sử dụng than.
Ông khuyên người thuê nhà cần để dành tiền sớm và nói chuyện với chủ nhà về phương án sưởi ấm trong mùa đông. "Tuy nhiên, sẽ có nhiều hộ gia đình không thể trả nổi chi phí năng lượng tăng cao", Sieverding cảnh báo.
Những đường ống chuyển khí đốt Nga cho châu Âu. Bấm vào ảnh để xem chi tiết. Đồ họa: Reuters.
Còn tại Pháp, chiến dịch chống lãng phí năng lượng đang hồi sinh kể từ lần đầu triển khai trong thập niên 1970. Các cửa hàng sử dụng điều hòa nhiệt độ phải đóng cửa, nếu không sẽ bị phạt.
Làn sóng sử dụng than bắt đầu nổi lên, dù đây là loại nhiên liệu gây ô nhiễm nặng. Chính phủ Pháp đang cân nhắc lại quyết định đóng cửa một nhà máy nhiệt điện than, bất chấp sự phản đối từ các nhà bảo vệ môi trường.
Hồng Hạnh (Theo AFP)