Trưởng đoàn UNMOVIC Hans Blix tại Liên Hợp Quốc. |
Sau hai tháng làm việc, Giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) Mohamed ElBaradei và Trưởng đoàn Thanh sát vũ khí (UNMOVIC) Hans Blix không thể khẳng định tuyên bố của chính quyền Bush rằng Iraq đang tái vũ trang. Dù vậy, những đánh giá của hai ông sẽ đóng vai trò quan trọng trong nỗ lực của Washington nhằm giành được sự ủng hộ quốc tế đối với cuộc chiến chống Iraq.
Chiều qua, ông Blix đã viết bản báo cáo dài 16 trang để đọc tại phiên họp của Hội đồng Bảo an. Trưởng đoàn UNMOVIC cho biết: “Tôi đã làm việc cật lực và cẩn thận khi đưa ra chi tiết”. Ông không tiết lộ cụ thể do “tính nhạy cảm và những mong đợi” xung quanh các đánh giá. Có tin bản báo cáo của trưởng đoàn Blix tập trung vào những gì mà UNMOVIC biết và chưa biết về chương trình tên lửa và vũ khí sinh hóa học của Baghdad.
Theo Nghị quyết 1441, thanh sát viên không cần chứng minh Baghdad đang tái vũ trang. Bất kỳ tuyên bố sai hay che giấu nào trong báo cáo vũ khí của Iraq, cùng với việc không chịu tuân thủ và hợp tác hoàn toàn trong quá trình thực thi văn bản của Hội đồng Bảo an sẽ đặt đất nước vùng Vịnh vào tình trạng “vi phạm nghiêm trọng” các cam kết. Đây là cánh cửa dẫn đến chiến tranh.
Đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc John Negroponte dự kiến sẽ đưa ra phản ứng với báo cáo đó. Một quan chức Nhà Trắng giấu tên cho biết Negroponte sẽ tập trung vào các cam kết của Iraq hơn là những phát hiện của thanh sát viên. Ông này nói: “Đại sứ sẽ nhắc lại rằng hồi tháng 11, Hội đồng Bảo an đã nhất trí đây là cơ hội cuối cùng để Baghdad tuân thủ và hai tháng đã quá đủ để kiểm tra ý định hợp tác của Saddam Hussein”.
Tại Davos (Thụy Sĩ), Ngoại trưởng Mỹ Colin Powell hôm qua tuyên bố Washington sẵn sàng một mình chiến đấu với Iraq, nếu cần. Ông cảnh báo Saddam đã sắp hết thời gian để hợp tác với đoàn thanh sát. Ngoại trưởng Mỹ cho rằng việc Iraq thiếu thái độ hợp tác làm ông mất tin tưởng vào khả năng hoàn thành công việc của chuyên gia vũ khí.
Tuy nhiên, đoàn thanh sát viên vẫn không biết điều gì đã xảy ra với kho vũ khí sinh hóa học của Iraq và họ còn bao nhiêu thời gian để tìm câu trả lời. Giám đốc IAEA ElBaradei vẫn muốn Hội đồng Bảo an gia hạn để phái đoàn thanh tra hoàn thành công việc.
Trong khi có đánh giá chung là Iraq không hoàn toàn trung thực trong báo cáo và lẽ ra nước này có thể hợp tác tốt hơn với thanh sát viên, việc Blix và ElBaradei không tìm ra bằng chứng rõ ràng và không đề nghị giúp đỡ đã làm các ủy viên thường trực như Pháp và Nga, cũng như Đức, đồng minh của Mỹ, phản đối can thiệp quân sự và muốn giải giáp hòa bình. Phần lớn ủy viên Hội đồng Bảo an tin rằng quyết định cuối cùng phải dựa trên đánh giá của thanh tra.
Mặc dù chỉ trích Iraq trong 60 ngày qua, nhưng hai trưởng đoàn thanh sát cũng khen ngợi nước này vì đã cho thanh sát viên tiếp cận hàng trăm địa điểm, trong đó có các dinh thự tổng thống, cũng như việc Baghdad hợp tác trong lĩnh vực hậu cần.
Cho tới nay, thanh sát viên đã phát hiện hàng nghìn trang tài liệu được giấu tại tư gia của một nhà khoa học Iraq, ít nhất 16 đầu đạn hạt nhân rỗng không được báo cáo. Iraq còn nhập khẩu trái phép linh kiện phục vụ chương trình tên lửa. Dựa trên số ít tài liệu mới Iraq đưa ra mùa thu năm ngoái, các chuyên gia vũ khí tin rằng còn 6.000 vũ khí hóa học chưa được tính đến. Nhưng thực tế, họ còn muốn biết nhiều hơn mức hiện tại.
Một trong những câu hỏi chưa được trả lời là liệu Iraq đã thực sự phát hủy toàn bộ chất hóa học và sinh học, như VX và khuẩn than, hay chưa. Đây là những chất mà nước này tìm cách biến thành vũ khí cách đây hơn một thập kỷ, trước Chiến tranh vùng Vịnh 1991.
Nguyễn Hạnh (theo AP, BBC)