Thế giới riêng của Haruki Murakami

Nhân vật của ông thích ăn mì ống hơn là uống rượu sake, tác phẩm của ông được xưng tụng ở phương Tây nhưng lại bị các học giả Nhật Bản coi thường. Dẫu vậy, Haruki Murakami vẫn nỗ lực sáng tạo nên thế giới nghệ thuật của riêng mình - một lãnh địa của jazz và những trang viết ngập tràn nhạc điệu.

Hà Linh -

Tuy đứng ngoài quỹ đạo văn chương truyền thống của Nhật Bản nhưng chưa bao giờ Murakami quay lưng lại với quê hương, xứ sở của mình.

Bằng một chất giọng trầm và gấp gáp, Murakami bày tỏ những mối lo lắng của mình với nền kinh tế luôn thăng giáng một cách tròng trành của Nhật Bản: "Tôi rất lo lắng. Với tư cách là một nhà văn, tôi cảm thấy cần phải làm một điều gì đó cho đất nước".

Hội thảo khoa học về nhà văn Haruki Murakami

Hội thảo về Murakami khẳng định tên tuổi nhà văn

Haruki Murakami đứng ngoài quỹ đạo văn học Nhật Bản

Với những tác phẩm đã xuất bản, Murakami được đánh giá là một nhà văn có nhiều triển vọng đoạt giải Nobel trong tương lai không xa. Ông cũng nổi tiếng là người thường xuyên từ chối những lời mời phỏng vấn của báo chí, truyền hình, từ chối xuất hiện trong vai trò giám khảo của các cuộc thi cũng như các Liên hoan, bàn tròn về văn học. Lãng mạn và kín đáo như các nhân vật của mình, ông là người sống khép kín, ít bạn bè trong giới văn chương và không bao giờ tham dự các buổi tiệc tùng đình đám.

Thời niên thiếu, Murakami đã thể hiện rõ khuynh hướng cảm nhận nghệ thuật độc lập của mình bằng cách né tránh những tác phẩm được bố mẹ (vốn là những giáo viên văn học) khuyến khích, chỉ chọn đọc những gì mình tâm đắc. Ông tiếp xúc với nền văn học Mỹ từ rất sớm, với những tác giả như Scott Fitzgerald, Raymond Carver, Raymond Chandler và Kurt Vonnegut. Nhân vật trong tác phẩm của ông là những con người thích ăn spaghetti, nghe nhạc và đọc Len Deighton hơn là uống rượu sake và tầm chương trích cú những lời lẽ của nhà văn đoạt giải Nobel Kenzaburo Oe.

Blind Willow, Sleeping Woman, cuốn sách mới nhất của ông tập hợp 26 truyện ngắn được viết rải rác trong vòng 25 năm qua.

Nhà văn Haruki Murakami. Ảnh: smh

Murakami thường tranh thủ "xen canh" truyện ngắn giữa các mùa vụ tiểu thuyết. "Bạn có thể sử dụng một truyện ngắn để thể nghiệm những kỹ thuật mới của mình trước khi đem áp dụng nó vào cuốn tiểu thuyết tiếp theo. Đó là một sự thí nghiệm", nhà văn tâm sự.

Norwegian Wood (Rừng Nauy) - cuốn tiểu thuyết nổi tiếng nhất của Murakami là câu chuyện về Toru - một sinh viên có lối sống hướng nội. Giống như Toru, Murakami lớn lên tại Kobe và chuyển đến Tokyo để học về kịch nói và điện ảnh.

Murakami là một sinh viên bình thường, không có gì nổi bật. "Những nhân vật của tôi chẳng có gì đặc biệt. Họ có một vài câu chuyện muốn kể cho người khác nhưng không biết phải thể hiện như thế nào nên đành tự kể cho nhau nghe. Tôi cảm thấy mình cũng là một người bình thường trong số họ".

Tại trường đại học, Murakami đã gặp gỡ Yoko - người bạn đời tương lai của mình. Họ chung lưng mở một quán nhạc jazz có tên gọi là Peter Cat và duy trì hoạt động trong suốt 7 năm. "Tôi không thích làm thuê cho những tập đoàn lớn như Toyota hay Sony. Tôi muốn sống độc lập nhưng chẳng dễ dàng gì. Ở đất nước chúng tôi, nếu bạn không thuộc về một tập đoàn nào đó, bạn sẽ là con số không. Trong số các giá trị thiết yếu của cuộc sống, tôi cần nhất là sự tự do".

Ý tưởng viết lách đến với Murakami một cách ngẫu nhiên và mạnh mẽ như khi người ta bất thần bóp cò một khẩu súng. Vào một đêm năm 1979, trong khi đang ngồi xem bóng chày và uống bia, ông chợt nghĩ: "Mình có thể viết". Cuốn tiểu thuyết đầu tay được ông triển khai liên tục trong 6 tháng tiếp theo, tận dụng khoảng thời gian hiếm hoi sau khi đã dành tới 14 giờ mỗi ngày cống hiến cho Peter Cat.

Murakami có lối sáng tác ngẫu hứng và tùy biến như các nhạc sĩ nhạc jazz chứ không theo một kế hoạch nào định sẵn. "Tôi không có thày giáo trong nghề văn. Thứ duy nhất tôi biết là âm nhạc: sự ứng biến và những nhịp điệu, tiết tấu hài hòa của âm thanh. Tôi chỉ biết cách bắt đầu chứ không biết cách kết thúc, vì tôi không viết chuyện gì sẽ tiếp tục xảy ra. Viết giống như là người ta đang mơ thì bất chợt tỉnh giấc", nhà văn tâm sự.

Haruki Murakami - "con sói cô đơn". Ảnh: smh

Năm 1980, quán rượu nhạc jazz Peter Cat bị đóng cửa sau khi cuốn tiểu thuyết thứ hai của Murakami - Pinball (1973) - trở thành một tác phẩm best-seller. Tiếp đó, tên tuổi của ông được biết đến trên toàn thế giới với những tác phẩm như A Wild Sheep Chase (tạm dịch Săn cừu hoang) và Hard-Boiled Wonderland and the End of the World (Miền đất hứa khắc nghiệt và sự cáo chung của thế giới).

Năm 1986, Murakami đã gây bất ngờ lớn cho độc giả khi ra mắt tiểu thuyết Rừng Nauy. "Tôi muốn chứng minh là mình hoàn toàn có thể viết được theo phong cách hiện thực", ông nói.

Rừng Nauy tiêu thụ được 2 triệu bản. Với Murakami, đó không đơn thuần là một tin tốt. "Sự kiện đó đã trở thành một hiện tượng. Tôi không muốn nổi tiếng. Tôi cảm thấy như bị phản bội. Tôi mất đi những người bạn thân. Tôi không hiểu vì sao họ rời bỏ mình nhưng tôi cảm thấy không hạnh phúc một chút nào cả".

Ông cùng vợ "chuồn" sang châu Âu và lang thang từ nước này sang nước khác trong vòng 5 năm trước khi trở thành thành viên hiệp hội các nhà văn Princeton năm 1991. Từ nước ngoài, ông lặng lẽ chứng kiến sự bùng nổ nền kinh tế bong bóng ở Nhật Bản.

Khoảng cách giữa ông và quê hương, đất nước cứ xa dần cho tới khi xảy ra vụ động đất tại Kobe ngày 17/1/1995 và vụ tấn công bằng hơi ngạt tại Tokyo hai tháng sau đó. Ông trở về đất nước sau nhiều năm lưu vong tự nguyện. "Chẳng phải là hành động yêu nước gì cả. Tôi chỉ muốn làm điều gì đó cho đồng bào mình thôi", nhà văn giải thích.

Chuyến đi này đã giúp cho Murakami có được tác phẩm thuộc thể loại "người thực việc thực" Underground (Đường xe điện ngầm) và tập truyện After the Quake (Sau cơn động đất)

Thuở nhỏ, Murakami có hạnh phúc được theo đuổi sở thích của mình: Đọc, viết và dịch sách. Trong những buổi tối rảnh rỗi, ông thường dành thời gian nghe nhạc jazz và dịch những tác phẩm văn học Mỹ sang tiếng Nhật. Murakami đã giới thiệu cho công chúng Nhật hơn 40 tác phẩm của những tác giả như Truman Capote, John Irving, Tim O'Brien và Grace Paley.

"Khi sáng tác, bạn cần có sự ý thức mạnh mẽ về bản ngã và sự tự tin tuyệt đối về bản thân. Nhưng khi dịch, bạn phải tôn trọng văn bản, cái tôi phải lùi xuống hàng thứ yếu. Dịch là một hoạt động bồi bổ trí tuệ rất bổ ích", Murakami nhận xét về sự khác biệt giữa hai loại công việc mà ông đều yêu thích.

Sau cơn động đất, Murakami đã lên kế hoạch trở về nước Nhật và định cư lâu dài tại quê hương. "Đến 60 tuổi, tôi nghĩ tôi sẽ cần một cuộc sống ổn định. Bất chấp sự hẹp hòi của các học giả Nhật Bản, các tác phẩm của Murakami vẫn nhận được sự đón tiếp nồng hậu của các độc giả quê hương. Các nhà phê bình phương Tây thường so sánh ông với những nhà văn hậu hiện đại như Don DeLillo và Thomas Pynchon. Nhưng ở Nhật, Murakami nói, "người ta không coi truyện của tôi là văn học hậu hiện đại".

Trong đời sống tinh thần của người Nhật, ranh giới giữa đời sống hiện thực và tưởng tượng khá là nhạt nhòa nên những hình ảnh như đầu lâu kỳ lân, con ếch khồng lồ... đều được coi là những gì hoàn toàn tự nhiên.

Haruki Murakami

1949 Sinh ra tại Kyoto.
1968 Học kịch nói và điện ảnh tại Đại học Waseda University.
1974-82 Mở quán nhạc jazz Peter Cat.
1979 Xuất bản cuốn tiểu thuyết đầu tay Hear the Wind Sing (Lắng nghe gió hát).
1982 Xuất bản A Wild Sheep Chase.
1985 Xuất bản Hard-Boiled Wonderland and the End of the World.
1986 Rời khỏi Nhật và sống tại nước ngoài suốt 9 năm.
1987 Xuất bản Norwegian Wood.
1994 Tiểu thuyết The Wind-Up Bird Chronicle gây được tiếng vang lớn.
1995 Trở về Nhật nhân trận động đất ở Kobe và vụ tấn công bằng hơi ngạt tại Tokyo, viết Underground và After the Quake.
1999 Xuất bản Sputnik Sweetheart.
2002 Xuất bản Kafka on the Shore.

(Nguồn: smh)