Thế giới quan bóng đá của Nagelsmann

- Theo ông, bóng đá rồi sẽ chuyển biến như thế nào?

- Trong những năm gần đây, bóng đá dần trở nên phức tạp hơn. Trong quá khứ, các đội luôn đá theo một phong cách hay lối chơi cơ bản, và duy trì suốt cả năm. Nhưng từ thời tôi còn dẫn dắt Hoffenheim, chúng tôi không còn thời gian để chuẩn bị kỹ càng cho các trận đấu nữa, vì mỗi đối thủ có phong cách hoàn toàn khác nhau. Thậm chí, trong một trận đấu, cách tiếp cận của mỗi đội cũng đã thay đổi theo từng thời điểm. Nếu như ngày xưa bạn chuẩn bị cho các trận đấu dễ dàng hơn, thì ngày nay, mỗi đội đều có các chuyên gia làm công việc nghiên cứu, phân tích lối chơi của đối thủ.

- Đội nào mạnh nhất Champions League hiện tại?

- Tôi nghĩ tập thể toàn diện nhất là Liverpool. Ổn định là yếu tố quyết định trong một giải đấu như Champions League. Hiện tại, chỉ Man City và Liverpool đạt được sự ổn định, nhất quán đó. Nhưng chỉ cần Bayern đạt trạng thái tốt nhất, chúng tôi rất khó bị đánh bại.

- Nguyên tắc cơ bản trong công việc của mỗi HLV là trao cho các cầu thủ thời gian và không gian. Vậy làm sao đạt được mục đích đó khi đối đầu với những khối phòng ngự đông quân số và kín kẽ?

- Tôi cho rằng có một vài những phương pháp, nhưng cách thú vị nhất là tận dụng lợi thế từ khía cạnh liên quan đến trí tuệ của các cầu thủ. Về thể trạng, họ đã được chuẩn bị quá tốt rồi: các cầu thủ ngày càng cường tráng, ngày càng tốc độ. Nhưng ở tốc độ nhận thức, chúng ta vẫn còn nhiều giới hạn chưa khai thác hết. Khả năng này hoàn toàn có thể được rèn luyện nhằm giúp các cầu thủ nắm bắt tình huống nhanh nhạy hơn và từ đó đưa ra quyết định nhanh chóng hơn. Khía cạnh thứ hai có thể tiếp cận chính là cách sắp đặt vị trí các cầu thủ, hướng đến mục tiêu kéo dãn tuyến phòng ngự của đối phương, hòng mở ra những khoảng trống trong vòng cấm.

- Tại RB Leipzig, ông tìm cách nâng cao chất lượng màn trình diễn của đội bóng thông qua tính cơ động, xếp rất đông cầu thủ ở giữa hai tuyến hậu vệ và tiền vệ của đối phương, dù không gian này khiến các cầu thủ không dễ nhận bóng và phối hợp nhịp nhàng. Bằng cách nào ông vẫn đạt mục đích đề ra, đội bóng vẫn tổ chức hàng loạt những đợt tấn công ở trung lộ, thay vì ở hai hành lang biên?

- Một khía cạnh quan trọng trong bóng đá hiện đại là các cầu thủ phải di chuyển khắp mặt sân để nhận được đường chuyền từ người chuyền bóng, di chuyển tấn công chiều sâu và thoát kèm người. Vậy nên, nếu cầu thủ ở vị trí nhận bóng không mang lại cảm giác thuận lợi, sự liền mạch và nhịp nhàng trong lối chơi không thể đạt được. Để đối phó, bạn phải tìm cách di chuyển khối đội hình, chống lại cách di chuyển của đối thủ. Tất cả các đội bóng hiện nay đều tìm cách che chắn những khu vực trọng yếu, vốn là những khu vực mà quả bóng xuất hiện ở đó sẽ dễ dàng gây nguy hiểm cho khung thành. Họ luôn theo bóng quyết liệt. Vì thế, bạn phải tạo ra những pha di chuyển nghịch hướng, để luôn có mặt sau lưng đối thủ và từ vị trí đó – một vị trí mà không gian không hẳn mở, cũng không hẳn kín, mà là bán-mở.

Bấy giờ, đối phương sẽ không biết được liệu bạn sẽ xoay người, ngoặt bóng, hay tấn công, hay phối hợp với đồng đội ở bước chạm một. Sự lưỡng lự/biến hóa này khiến khâu phòng ngự của đối thủ bị vô hiệu. Chỉ cần từng cầu thủ của bạn ghi nhớ các mô hình tấn công này trong đầu, đối thủ sẽ luôn gặp khó khăn khi ngăn cản, ngay cả khi cấu trúc hệ thống phòng ngự của họ được tổ chức tốt. Và để phương pháp hiệu quả, cầu thủ phải cảm nhận chính xác nhịp điệu và thời gian để di chuyển tự do đúng lúc, đúng chỗ vào những vùng không gian bán-mở kia.

- Ông có đề cập đến mấu chốt của sự phát triển là nằm ở trí óc các cầu thủ. Nhưng làm sao để rèn luyện tư duy của họ?

- Thông qua rất nhiều những bài tập phức tạp. Tôi đặt ra các bài tập mang tính kích thích - thay đổi liên tục các khoảng trống, màu sắc, khung thành, số lượng cầu thủ,... - nhờ đó mà chúng giúp các cầu thủ rơi vào trạng thái phải đưa ra quyết định liên tục như một phản xạ. Những bài tập này tự động giúp các cầu thủ rèn luyện nhận thức, giúp họ đưa ra quyết định nhanh hơn. Vậy là bạn đạt được tốc độ phản ứng mà mình mong muốn. Một khi bước vào trận đấu, nơi không còn những quy định ngặt nghèo được đặt ra giống trên sân tập, trận đấu với 11 con người đấu với nhau trở nên ít phức tạp hơn so với khi bạn huấn luyện từng cá nhân.

- RB Leipzig của ông từng chôn vùi các đối thủ, Bayern hiện tại cũng thế, như một cỗ máy điên cuồng. Với ông, điều gì quan trọng hơn: tốc độ hay kiểm soát bóng?

- Nguyên tắc trong triết lý của tôi là kiểm soát trận đấu thông qua kiểm soát bóng và thay đổi tốc độ. Tôi nghĩ rằng đó mới là mấu chốt. Bạn cần phải có khả năng kiểm soát tốt quả bóng để đặt đối thủ vào những vị trí nhất định giúp mở ra những khoảng trống. Nhưng đồng thời, bạn cần phải nhận ra được những thời điểm cần đến sự thay đổi tốc độ để đẩy nhanh hành động. Tôi không thích cách kiểm soát bóng theo trường phái bóng đá Hà Lan, vì mục tiêu của họ luôn là giữ quả bóng trên phần sân nhà trong nửa giờ đồng hồ. Song, tôi lại thích việc thực hành nguyên tắc đó để tạo ra các khoảng trống: các cầu thủ nhận diện được khoảng trống, tiến hành thay đổi tốc độ bằng cách di chuyển vào những khoảng trống ấy.

- Tại Liverpool, Man City hay Barça, hệ thống 4-3-3 hay được sử dụng, và họ đặc biệt cẩn trọng khi duy trì khoảng cách giữa các tiền vệ số 8 với tiền vệ trụ. Tuy nhiên tại Bayern, những cự ly giữa các vị trí này lại rất khác: Muller, Goretzka hay Musiala thường có xu hướng di chuyển ra xa vị trí của Kimmich, cứ như thể họ luôn tìm cách tấn công khung thành đối phương trong từng pha di chuyển. Đôi khi, mọi thứ rơi vào tình trạng mất kiểm soát. Đó có phải là điểm mạnh, đồng thời là điểm yếu của Bayern?

- Mặt này thì chúng tôi đã và đang tìm cách cải thiện trong mùa giải hiện tại, vì đôi lúc khoảng trống giữa tiền vệ trụ và hai tiền vệ số 8 quá lớn. Nếu chúng tôi không giành lại được bóng, dù là trung vệ hay hậu vệ cánh, dù là tiền đạo cánh hay tiền vệ trụ, họ buộc phải theo kèm từng cầu thủ đối phương. Còn nếu chúng tôi đoạt lại được bóng, bóng sẽ được chuyền tới Muller hoặc Musiala để mở ra đợt tấn công mới. Nếu không thể thu hồi được bóng lại ngay lập tức, chúng tôi phải đẩy đội hình lên cao gây áp lực (pressing), nghĩa là bắt người một-một với đối thủ gần nhất. Như vậy, khoảng trống đã nêu sẽ được thu hẹp lại. Bayern của tôi là như vậy: các cầu thủ luôn muốn tham gia và định đoạt từng tình huống. Một mặt, điều đó tốt, vì chúng tôi ghi rất nhiều bàn thắng; một mặt, điều đó không phải lúc nào cũng tốt, vì có lúc chúng tôi mất bóng và mất kiểm soát tình hình.

- Ông ứng phó thế nào với các tình huống mà những tiền vệ số 8 luôn tìm cách tấn công khung thành đối phương?

- Bằng cách kéo một tiền đạo cánh vào giữa ở hàng tiền vệ, cho phép tiền vệ số 8 ở vị trí đó dâng cao gây áp lực và tấn công. Từ việc khép chặt trung lộ bằng cách điều chỉnh vị trí này, chúng tôi ngăn đối phương tổ chức phản công trực tiếp qua trung lộ, khu vực mà tôi gọi là "vùng đỏ". Nếu chúng tôi mất bóng, đối thủ bấy giờ sẽ phải phản công thông qua hai cánh và hành động này sẽ mất nhiều thời gian hơn so với phản công qua trung lộ, vì quãng đường di chuyển tìm đến khung thành sẽ dài hơn nếu bóng ra biên. Nhờ vậy, Bayern có thêm thời gian để khôi phục lại cấu trúc tuyến bên dưới vị trí bóng. Tiền vệ trụ của chúng tôi, Kimmich chẳng hạn, thường giữ vị trí sát với hàng thủ vì hai hậu vệ cánh sẽ dâng cao tấn công. Do đó, tốt nhất, một khi hậu vệ cánh gần bóng dâng lên tấn công, hậu vệ cánh còn lại ở phía đối diện sẽ di chuyển vào hàng tiền vệ. Đây là cấu trúc tuyến nghiêng bất đối xứng và hậu vệ cánh bó vào trong trung lộ.

- Villarreal thường chủ trương làm chậm nhịp độ trận đấu, giống Real Madrid. Nếu họ có thể tổ chức một pha tấn công trong 30 giây, họ sẽ ưu tiên kéo dài hành động ấy trong 1 phút, 2 hoặc 3 phút, nhằm giúp các cầu thủ không bị mệt và chính xác hơn trong khâu luân chuyển bóng. Ông nghĩ gì về chiến thuật này?

- Đó là một cách tiếp cận hay, vì bằng cách đó, họ sẽ luôn trong trạng thái kiểm soát thế trận, họ không phải mạo hiểm quá nhiều ở khâu chuyền bóng và có thể giảm thiểu các khoảng trống ở các tuyến bên dưới vị trí bóng. Nhưng tôi cũng cảm thấy cách chơi này không thể khai thác tối đa mức độ quyết liệt trong khâu gây áp lực. Thế trận duy trì quyền kiểm soát bóng của bạn không nên trở thành yếu tố ru ngủ chính bạn. Cách tiếp cận này có những lợi thế, nhưng bóng đá là giải trí và nên là một thứ gì đó "vồ" lấy bạn. Tôi thích một thứ bóng đá với tốc độ được đẩy cao, có tiết tấu và nhịp điệu mạnh, giúp bạn khai thác khâu kiểm soát bóng quyết liệt nhất có thể. Một khi để mất bóng, bạn cũng đã ở sẵn các vị trí để gây áp lực thu hồi bóng quyết liệt nhất có thể. Nếu bạn chơi bóng với tiết tấu quá chậm, một mặt, bạn có thể bảo vệ cho chính mình, nhưng mặt khác, áp lực bạn tạo ra lên đối thủ sau khi mất bóng cũng sẽ rất chậm, rất nặng nề.

- Những đội bóng làm chậm tiết tấu các pha di chuyển có nguy cơ không thể khiến đối phương bị mệt mỏi, chứ đừng nói đến Bayern. Vậy ông làm cách nào để giúp đội bóng của mình đạt đến một cường độ gây áp lực cao trong suốt 90 phút?

- Trước tiên là thông qua những bài tập cường độ cực cao để tăng cường thể lực. Các cầu thủ Bayern đặc biệt cường tráng và có sức bền tốt, vì họ còn luyện tập những thứ khác bên cạnh bóng đá - những thứ đòi hỏi cường độ cao, di chuyển liên tục với các bước chạy ngắn như kiểu boxing và có thời gian nghỉ giữa các phiên ngắn. Họ luyện tập để thích ứng với một tốc độ được duy trì đều đặn. Thứ hai, chúng tôi luôn chơi bóng thật nhanh, cứ để quả bóng trôi đi và chuyền bóng tấn công trục dọc theo chiều sâu hết mức có thể. Từ đó mà tiết tấu trận đấu được đẩy lên cao dù bạn không cần phải chạy quá nhiều. Thứ ba, chúng tôi luôn phải tạo ra tối đa những vị trí tấn công trên sân để đạt được những quãng đường chuyền bóng ngắn nhất. Điều này có ý nghĩa với cả khi mất bóng, vì bạn sẽ luôn duy trì được một áp lực cao nhất lên đối thủ.

Theo bóng, thu hồi bóng, kết nối các vị trí với nhau, tất cả đều phải ở quãng đường ngắn nhất. Cự ly chuyền bóng càng ngắn, tốc độ trận đấu càng được đẩy lên cao, và sau khi để mất bóng, chỉ cần các vị trí tấn công được sắp xếp tốt, bạn sẽ đồng thời tổ chức phòng ngự tốt. Vì nếu mất bóng, bạn đã có sẵn quân số để tạo ra áp lực cực lớn lên đối thủ rồi. Cuối cùng, nếu bạn đối đầu với những đối thủ chơi chậm và tìm cách chuyền quả bóng từ cánh này sang cánh nọ, chỉ cần bạn gây áp lực tốt, bạn sẽ có nhiều cơ hội để giành lại bóng dễ dàng. Nếu quả bóng trôi đi chậm, nếu đối thủ giữ tiết tấu trận đấu nặng nề, chậm rãi, bạn sẽ có điều kiện tổ chức phòng ngự tốt hơn, vì chỉ cần một sai sót kỹ thuật rất nhỏ cũng đủ khiến bạn bị phản công.

- Giới chuyên môn từng dự đoán vào năm 2018 rằng với VAR, đội bóng sẽ có cơ hội thành công nhiều nhất ở Champions League là Bayern, xuất phát từ điều kiện kinh tế, bộ máy vận hành và nền tảng thể thao. Ông nghĩ sao?

- Nếu một đội bóng luôn nắm quyền kiểm soát bóng nhiều và luôn giữ quả bóng ở khu vực một phần ba sân phía cầu môn đối phương, bạn sẽ luôn có đông quân số có mặt trong khoảng 16 mét cuối sân và tạo ra rất nhiều đường bóng vào trong vòng cấm. Lẽ tự nhiên, nhiều tình huống lộn xộn, nguy hiểm và nhanh sẽ diễn ra, và các pha phạm lỗi, tình huống chạm tay,... trở thành yếu tố quyết định. Có lẽ ngày trước, những tình huống như vậy không được nhìn thấy kỹ, nhưng giờ có VAR, chúng sẽ luôn được kiểm soát. Nhưng tôi không cho rằng chỉ có những đội bóng hàng đầu mới được hưởng lợi từ VAR. Với VAR, bóng đá trở nên công bằng hơn và minh bạch hơn cho tất cả.

- Fabio Capello mới tuần trước có nói vấn đề của tuyển Italy là họ đã bắt chước mô hình của Tây Ban Nha, trong khi lẽ ra nên học theo mô hình của Đức. Ông nghĩ thế nào về mô hình bóng đá Đức mà Capello nhắc đến?

- Bóng đá Đức được định hướng bài bản để hướng tới phát triển thể chất, tức là chơi bóng đá phải đòi hỏi những yêu cầu nhất định về thể chất, về cường độ và tất nhiên là tập trung vào khâu phòng ngự. Ở Bayern, chúng tôi không bao giờ mất đi tầm nhìn về những yêu cầu liên quan đến kỹ thuật khi xử lý bóng, nhưng điều này phải luôn song hành với một cường độ cao khi chơi bóng, dù bạn có thiên về thứ bóng đá đẹp kiểm soát bóng hay thứ bóng đá phòng ngự không để thủng lưới. Tôi tin rằng đó là đặc tính của bóng đá Đức. Ai nấy cũng nói bóng đá là một trò chơi, nhưng trước hết, để chơi được bóng đá, bạn phải lao động và rèn luyện. Ở Đức, tất cả các cầu thủ còn có một tinh thần hiếu thắng tích cực nữa. Như Joshua Kimmich, cậu ấy luôn muốn thắng trận bằng mọi giá.

- Cũng nói về điều này, chúng ta thấy các cầu thủ Pháp, Brazil, Tây Ban Nha và thậm chí cả Anh đều thích xử lý bóng kiểu nghệ sĩ, trong khi các cầu thủ Đức thì không. Có phải vì các cầu thủ Đức không có khả năng thực hiện những động tác kỹ thuật như vậy hay vì họ không thích?

- Câu hỏi này liên quan đến nền tảng giáo dục, bạn được dạy như thế nào và bóng đá có ý nghĩa ra sao với xã hội. Đức cũng có những cầu thủ với cái tôi lớn, những người muốn thể hiện cái tôi trước công chúng. Nhưng cơ bản như ở Bayern, các cầu thủ hiểu rằng họ giành được vinh quang và thành công nhờ vào sức mạnh tập thể hơn là khả năng của một cá nhân nhất định nào. Họ ý thức được việc họ luôn cần có nhau. Sự đoàn kết này là bất khả xâm phạm. Một lần nữa, một mặt, đó là sản phẩm của nền giáo dục. Nhưng mặt khác, họ hiểu rằng nếu muốn lên đỉnh châu Âu, họ chỉ có thể đạt được nhờ vào tập thể. Bất kỳ đứa trẻ nào ở Đức cũng được dạy như vậy từ khi còn rất nhỏ: muốn đi nhanh thì đi một mình, muốn đi xa thì đi cùng nhau.

- Bayern duy trì chu kỳ thành công suốt một thập kỷ qua. Đây là đội bóng ổn định nhất của châu Âu với một đội hình có cốt lõi vẫn là Neuer, Lewandowski, Muller hoặc Kimmich. Ông làm cách nào để duy trì được thành công đó mà chất lượng lối chơi không bị suy giảm bởi những hao mòn tự nhiên?

- Tất cả đều phụ thuộc vào các cầu thủ, chứ không chịu ảnh hưởng nhiều từ ngoại cảnh. Quan trọng là động lực bên trong. Ở cấp quản lý, điều quan trọng nhất bạn có thể làm là phát hiện ra cầu thủ nào vẫn còn động lực đó, nhận ra từ sớm cầu thủ nào không chung chí hướng và từ đó mua về những cầu thủ mới. Một trong những nền tảng quan trọng là như vậy. Còn lại, bạn đặt ra những thách thức mới cho các cầu thủ theo thời gian, chẳng hạn như từ các quyết định của CLB – ví dụ là việc tôi được lựa chọn làm HLV. Tôi đến đây để tạo ra một bầu không khí mới. Tôi là HLV Bayern đầu tiên chơi với một hệ thống khác, thay vì chỉ chăm chăm đi theo những hệ thống cơ bản kiểu 4-5-1 hay 4-3-3. Chỉ cần bạn muốn, bạn hoàn toàn có thể thay đổi, để thử thách các cầu thủ. Bản thân các cầu thủ cũng muốn như vậy, vì họ muốn phát triển, muốn hoàn thiện, họ muốn những điều mới lạ trong các buổi tập để thấu hiểu trận đấu nhiều hơn nữa. Tôi cho rằng quan trọng nhất vẫn là CLB phải ra quyết định. Ngoài ra là bản tính của các cầu thủ. Nếu họ có khát khao và động lực, họ sẽ luôn duy trì phong độ cao trong một thời gian dài.

- Ông hình dung như thế nào về trận đấu với Villarreal?

- Tôi nghĩ chúng tôi là ứng viên giành chiến thắng. Nhưng họ là một tập thể giàu kinh nghiệm. Cùng Real Madrid tại LaLiga, Villarreal là tập thể có nhiều thâm niên nhất, dựa trên số phút thi đấu dưới thời Emery và các danh hiệu ông ấy từng giành được. Họ có một đến hai cầu thủ có khả năng thay đổi tốc độ trận đấu với trình độ cao. Họ có Parejo và nhiều cầu thủ khác rất giỏi kiểm soát, xử lý quả bóng, có thể khiến đối phương bị ru ngủ. Còn khi tổ chức phòng ngự, họ luôn duy trì một cấu trúc phòng tuyến kỷ luật, với 6 cầu thủ ở tuyến dưới. Rõ ràng là sẽ có ít khoảng trống để khai thác. Nhưng nếu chúng tôi có một ngày thi đấu đúng phong độ, chúng tôi sẽ áp đặt thế trận. Ý tưởng đặt ra của chúng tôi vẫn là chơi tốc độ, thị uy sức mạnh và khiến các cầu thủ của họ phải chạy mệt mỏi khắp sân. Một khi làm được điều đó, cơ hội ghi bàn sẽ mở ra.

Hoàng Thông dịch