Theo báo cáo Tình hình thực hiện tái cơ cấu doanh nghiệp Nhà nước của Ban chỉ đạo Đổi mới và Phát triển doanh nghiệp, phương án thoái vốn Nhà nước tại Tổng công ty Bia - Rượu - Nước giải khát Hà Nội (Habeco) hiện vẫn chưa chốt được con số cuối cùng. Thời hạn báo cáo với Thủ tướng được ấn định là trước ngày 15/11.
Cũng theo văn bản này, hiện Bộ Công Thương đang phối hợp với các đơn vị có liên quan để đàm phán, xử lý dứt điểm vướng mắc trong thỏa thuận hợp tác chiến lược giữa Habeco và Carlsberg, làm cơ sở cho phương án chuyển nhượng cổ phần.
Mặc dù việc bán vốn nhà nước tại Habeco được rục rịch chuẩn bị cùng với lộ trình bán vốn tại nhiều doanh nghiệp lớn khác từ cuối năm 2016, nhưng đến nay đã hơn một năm vẫn chưa thể thực hiện. Trong đó, vướng mắc đàm phán giữa Habeco và đối tác chiến lược Carlsberg là câu chuyện không phải lần đầu được nhắc đến.
Nút thắt trong đàm phán với Carlsberg là lý do chính khiến phương án thoái vốn tại Habeco vẫn chưa thể chốt.
Cuối năm 2016, Bộ Công Thương từng nhận định, quá trình bán vốn tại Habeco vẫn chưa ngã ngũ do việc đàm phán với đối tác chiến lược "rất rắc rối và phải xử lý khéo". Lãnh đạo Vụ Công nghiệp nhẹ khi đó cũng cho biết, vướng mắc chính nằm ở quá trình đàm phán với cổ đông chiến lược hiện tại - Carlsberg, khi hai bên chưa đạt được thống nhất.
Trong thỏa thuận hợp tác chiến lược trước đó, cổ đông ngoại này được hưởng nhiều quyền lợi, trong đó có quyền ưu tiên được mua cổ phiếu của Habeco trong trường hợp Bộ Công Thương thoái vốn. Lãnh đạo của Habeco từng cho biết Carlsberg mong muốn nâng sở hữu tại Habeco từ mức 17% hiện tại lên 30%.
Vướng mắc giữa 2 bên, theo tiết lộ của một lãnh đạo Bộ Công Thương, chủ yếu nằm ở vấn đề giá. Sau khi được niêm yết trên thị trường chứng khoán cuối năm 2016, thị giá cổ phiếu BHN của Habeco đã có những khoảng thời gian "nhảy múa" với biên độ cao. Đã có thời điểm cổ phiếu của Habeco trở thành cổ phiếu đắt giá nhất trên thị trường chứng khoán khi được giao dịch ở mức hơn 225.000 đồng, trước khi giảm về ngưỡng 80.000-90.000 đồng ở thời điểm hiện tại.
Theo nguyên tắc xác định giá cơ bản trong những đợt thoái vốn gần đây, những doanh nghiệp như Habeco khi thoái bớt phần vốn Nhà nước sẽ xác định giá căn cứ theo giá thị trường, tức là không bán dưới thị giá giao dịch của cổ phiếu trên thị trường chứng khoán. Dù đã giảm mạnh so với mức đỉnh từng xác lập, nhưng thị giá của Habeco vẫn cao hơn nhiều so với kỳ vọng từng được lãnh đạo Carlsberg công bố.
Trong cuộc phỏng vấn với Bloomberg cuối năm 2016, ông Tayfun Uner - CEO Carlsberg Vietnam khi đó cho rằng, định giá số cổ phần Habeco của Bộ Công Thương vào khoảng 48.000 đồng mỗi cổ phần là hợp lý.
Để chứng minh cho việc đưa ra mức giá kỳ vọng của Habeco thấp, ông Uner cho rằng vị thế của Habeco đã tụt từ vị trí thứ 2 xuống thứ 3, kể từ thời điểm Carlsberg bắt đầu mua cổ phần của doanh nghiệp này vào năm 2008 và thị giá của cổ phiếu Habeco trên sàn đang bị tác động bởi tình trạng đầu cơ.
Theo một số chuyên gia, một lý do khác để Carlsberg có thể tự tin "ép giá" là vị thế hiện tại của đơn vị này trong Habeco. Hãng sản xuất bia đứng thứ 4 thế giới hiện là cổ đông lớn thứ 2 tại Habeco với sở hữu 17,51%, chỉ sau Bộ Công Thương (81,79%). Cộng với điều khoản ưu tiên, Carlsberg đang có lợi thế rất lớn để trở thành cổ đông đứng đầu sau khi thoái vốn Nhà nước.
Việc phải cạnh tranh với một nhà đầu tư đang sở hữu hơn 17% và có sẵn điều khoản ưu tiên cũng khiến thị trường ít dành sự chú ý hơn cho Habeco, so với một đối tượng khác là Sabeco. Bằng chứng là Sabeco nhận được nhiều "lời ngỏ ý" từ đủ các hãng bia lớn trên thế giới như Thai Beverage và Singha Group của Thái Lan, Kirin Holdings và Asahi Group Holdings của Nhật Bản, Heineken (Đan Mạch) hay Anheuser-Busch InBev (Bỉ), thì Habeco khá kín tiếng và vẫn chỉ "gắn liền" với Carlsberg.
Tuy nhiên, thế giằng co giữa Carlsberg và Habeco không hẳn chỉ nghiêng về phía nhà sản xuất bia đến từ Đan Mạch.
Trao đổi với VnExpress, nguyên Vụ trưởng Công nghiệp nhẹ của Bộ Công Thương ông Phan Chí Dũng cho rằng, mức độ hấp dẫn của Habeco dưới góc nhìn của nhà đầu tư nước ngoài có thể thay đổi nếu phương án thoái vốn được phê duyệt đưa ra tỷ lệ bán đủ hấp dẫn.
Nếu Habeco cũng áp dụng tỷ lệ thoái vốn tương tự Sabeco theo văn bản của Ban chỉ đạo Đổi mới và Phát triển doanh nghiệp mới công bố, Bộ Công Thương sẽ bán ra gần 46% cổ phần sở hữu tại đây - một tỷ lệ đủ hấp dẫn và vượt trội hơn sở hữu của Carlsberg (nếu Carlsberg không gia tăng thêm sở hữu).
Không chỉ vậy, những động thái trên thị trường bia đang cho thấy nhà sản xuất bia đứng thứ 4 thế giới cần gia tăng sở hữu tại Habeco nếu muốn duy trì vị thế tại Việt Nam.
Carlsberg là đơn vị sở hữu 100% tại Bia Huế (Hue Brewery), và mặc dù là doanh nghiệp giữ thị phần chính tại thị trường miền Trung nhưng theo tính toán, khu vực này chỉ chiếm 6% tổng tiêu thụ bia.
Theo Công ty chứng khoán FPT (FPTS), sự hiện diện của bia mang thương hiệu Carlsberg chưa được biết đến nhiều tại thị trường Việt Nam, mà chủ yếu nhà sản xuất này củng cố vị thế thông qua các sản phẩm của Hue Brewery.
Các thương hiệu chính của Bia Huế là Huda, Halida hay Tuborg hướng vào phân khúc trung cấp và cao cấp vừa túi tiền, tuy nhiên đây cũng là phân khúc đang chịu sự cạnh tranh gay gắt do thị trường có nhiều sản phẩm thay thế từ các thương hiệu khác. Đi sâu vào thị trường cao cấp là điều không dễ dàng với Carlsberg khi Heineken và Sabeco đang giữ tới 95% thị phần tại phân khúc này.
Theo đánh giá của Công ty chứng khoán Bản Việt (VCSC) trong báo cáo phân tích thị trường bia, việc nâng sở hữu tại Habeco sẽ là cách để Carlsberg thâm nhập thị trường miền Bắc và giải quyết bài toán thị phần tại Việt Nam, trong bối cảnh không chỉ có Heineken và Sabeco mà nhiều đối thủ ngoại đang tiến vào.
Trao đổi với VnExpress, ông Nguyễn Văn Việt, Chủ tịch Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) cho rằng, dù gặp áp lực cạnh tranh ở phân khúc trung và cao cấp trong những năm gần đây, tuy nhiên Habeco vẫn là đơn vị đang giữ thị phần số một về bia tại miền Bắc.
"Ngoài yếu tố thị trường, vấn đề của Habeco một phần xuất phát từ yếu tố nội tại doanh nghiệp, do vậy tiềm năng tăng trưởng của đơn vị này vẫn còn rất lớn nếu khắc phục được những điểm yếu", ông Việt đánh giá.
Việc bán nhà máy bia ở Vũng Tàu cho Heineken trong năm 2016 và tập trung tăng công suất tại 2 nhà máy còn lại miền Bắc và Bắc Trung Bộ đã phần nào cho thấy định hướng tránh thị trường khốc liệt miền Nam của Carlsberg trong việc cạnh tranh. Mảnh ghép Habeco sẽ là điều cần thiết để hãng bia Đan Mạch củng cố vị thế trước 2 đối thủ chính là Heineken và Sabeco trong cuộc đua thị phần tại thị trường bia tiềm năng như Việt Nam.
Minh Sơn