Tính từ lịch tựu trường, năm học mới đã diễn ra được 2 tháng, có nghĩa chỉ còn hơn 2 tháng nữa kết thúc học kỳ một. Ở rất nhiều nơi có việc tập trung học sinh lớp 12 học sớm từ tháng 6 thì đến tháng 1/2016 coi như năm học kết thúc, chương trình tiếp theo sẽ đi vào ôn thi tốt nghiệp. Đó là thực tế mà nhiều cấp quản lý mặc nhiên chấp nhận bởi nhiều lý do, nhưng cái nhân danh chính là nói gì thì nói kết quả thi tốt nghiệp vẫn là thước đo "chất lượng giáo dục" của mỗi trường và kết quả thi đua cũng từ chỗ ấy mà ra.
Thầy Tạ Quang Sum, nguyên Hiệu trưởng trường THPT Trần Hưng Đạo (Khánh Hoà). |
Khi cải tổ thi năm 2015, lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo tuyên bố dù thi cử không là mục tiêu cuối cùng của đổi mới giáo dục, nhưng là việc phải làm ngay để tác động trở lại việc dạy và học trong nhà trường. Bộ trưởng Phạm Vũ Luận không ít lần ví von công cuộc đổi mới căn bản toàn diện giáo dục lần này là "trận đánh lớn" và đổi mới thi cử là khâu đột phá.
Kỳ thi THPT quốc gia 2015 đúng là có đột phá thật. Các đại học, cao đẳng được giao nhiệm vụ tổ chức hội đồng khảo thí khu vực và liên tỉnh, điều động nhân sự từ coi thi đến chấm thi và công bố kết quả. Các Sở Giáo dục và trường THPT chỉ được "chút đỉnh" ở bộ phận thí sinh "hạng 2" - chỉ dùng kết quả thi THPT quốc gia để xét tốt nghiệp.
Tuy nhiên, thi xong rồi rất nhiều người nhận ra kỳ thi THPT quốc gia không có gì mới. Giảm tốn kém xã hội và cá nhân không hẳn là tích cực. Hạn chế về công nghệ thông tin trong khâu xét tuyển khiến nhiều người phải chạy đôn chạy đáo tìm trường học chỉ là sai sót kỹ thuật... Những cái đó không cần thiết đưa vào đánh giá tổng kết sau kỳ thi. Vấn đề nổi bật là kỳ thi THPT quốc gia chỉ góp phần "trang hoàng chiếc xe lạ hơn", nhưng đến bến rồi rất nhiều lữ khách vẫn không biết đi đâu, về đâu.
Tại hội thảo về thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh đại học, cao đẳng do Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam tổ chức ngày 28/10 với sự tham gia của lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo, đa số ý kiến đề nghị tách hai kỳ thi độc lập trở lại. Vì kỳ thi THPT quốc gia vừa qua đã lộ rõ bất cập do phải cố gò mình cho hai mục tiêu không thể đồng nhất: tốt nghiệp THPT và tuyển sinh đại học, cao đẳng.
Trước những quan điểm cho rằng kỳ thi "hai trong một" đã bị ghép lại một cách gượng ép, ông Mai Văn Trinh, Cục trưởng Khảo thí và kiểm định chất lượng (Bộ Giáo dục và Đào tạo) khẳng định: Việc nói ghép hai kỳ thi thành một là cách nói không trọn vẹn, chưa đầy đủ và không phản ánh đúng bản chất của kỳ thi.
Người dân cảm thấy khó hiểu với lập luận này và bắt đầu xuất hiện tâm lý hoang mang không biết 2016 sẽ thi như thế nào?
Tôi cho rằng Bộ Giáo dục sai khi chọn thi cử làm khâu đột phá. Chiến thuật này chỉ làm thay đổi cách dạy và học để đối phó với những kiểu thi mà Bộ liên tiếp đổi thay, chứ không tạo ra tác động đổi mới phương pháp dạy và học. Hơn thế nó tiếp tục củng cố cho tâm lý và cách làm hiện hành tại mỗi trường học là: Thầy chỉ tập trung dạy vào những chủ đề dự đoán sẽ ra trong đề thi. Học trò học lệch và cũng chỉ tập trung vào học để thi cử. Đó là nguồn động lực ảo và bi đát đang uy hiếp sự phát triển của nền giáo dục quốc gia.
Đã đến lúc lãnh đạo Bộ Giáo dục đừng tự ái tìm mọi cách duy trì cách thi như năm 2015 mà hãy trả nó về trước 2015 bằng cách giao lại cho các Sở Giáo dục và Đào tạo. Xa hơn Bộ nên tính đến chuyện xét công nhận tốt nghiệp bậc THPT cho mọi công dân đã hoàn tất chương trình 12 năm học, giao cho các đại học, cao đẳng tự chủ quyết định cách và hình thức tuyển sinh - đào tạo.
Một nền giáo dục lành mạnh là xương sống cho quốc gia đứng thẳng và đi nhanh. Thời gian và vận hội không cho phép kéo dài thử nghiệm - thí điểm những loại hình giáo dục mà thế giới đương đại đã khẳng định. Phải tìm hướng thoát và thoát ngay bằng những giải pháp cụ thể, hợp lý, đại chúng và khả thi. Phát triển phải tôn trọng quy luật tự nhiên; sáng tạo nhưng không thể cá biệt; cẩn trọng khác với hoài nghi.
Bộ trưởng là tư lệnh ngành - tư lệnh chiến trường, tất cả phải hướng về phía trước, đừng nên loay hoay mãi.
Tạ Quang Sum
Cử nhân khoa học - Giáo viên Trung học cao cấp
Nguyên Hiệu trưởng trường THPT Trần Hưng Đạo - Khánh Hoà