Bản đồ thành phố Nixtun-Ch'ich' nhìn từ trên cao. Ảnh: Timothy Pugh
Thành phố Nixtun-Ch'ich' có niên đại hơn 2.500 năm với bố cục hình bàn cờ độc đáo. Nằm trên rìa phía tây nam của hồ Petén Itzá, ngày nay là khu Petén, Guatemala, Nixtun-Ch'ich' là khu dân cư lớn và mạnh nhất trong vùng dưới thời tiền cổ điển, thời kỳ đánh dấu sự chuyển biến từ quần thể săn bắt - hái lượm sang xã hội nông nghiệp phức tạp hơn, Newsweek hôm 13/11 đưa tin.
Đặc điểm nổi bật nhất của thành phố là khu đô thị hình bàn cờ, được xây dựng vào khoảng năm 800 - 500 trước Công nguyên hoặc thậm chí sớm hơn. Các ô bàn cờ tập trung trên con đường dài 3,2 km gồm 21 tòa nhà nằm theo hướng đông nam, có thể hướng thẳng về phía Mặt Trời mọc vào một số ngày trong năm, theo nghiên cứu công bố trên tạp chí Frontiers in Political Science. Prudence Rice, giáo sư nhân chủng học ở Đại học Nam Illinois, thành viên nhóm nghiên cứu, cho rằng thiết kế khách thường của thành phố Nixtun-Ch'ich' trông giống tấm lưng cá sấu.
Cá sấu đóng vai trò quan trọng đối với người Maya và đại diện cho nhiều thứ, theo Timothy Pugh, giáo sư nhân chủng học ở Trường Queens, Đại học Thành phố New York, cộng sự của Rice ở Nixtun-Ch'ich'. Ngoài gắn liền với đổi mới chu kỳ mùa, cá sấu còn là biểu tượng của sinh sản và tái sinh. Cá sấu trong tự nhiên sinh sống ở hai môi trường là trên cạn và dưới nước, do đó đại diện cho tính đối ngẫu trong vũ trụ học ở Trung Bộ châu Mỹ cổ đại.
Theo Rice, thiết kế của thành phố Nixtun-Ch'ich' có ý nghĩa tinh thần to lớn, mô phỏng cá sấu trong truyền thuyết, minh họa vai trò của sức mạnh lý tưởng trong sự phát triển xã hội phức tạp. Dù khu vực này ngày nay nằm trên bán đảo nhô ra giữa hồ Petén Itzá và phủ đầy cỏ dại, nghiên cứu trong vài thập kỷ qua của Pugh và Rice hé lộ địa hình của thành phố cổ. Bản đồ tạo bởi dữ liệu GPS cho thấy hình dạng cấu trúc bên trong thành phố với mạng lưới gồm nhiều đường thẳng. Di chỉ trông như một con cá sấu với hình dạng đối xứng hai bên và các khu phố trông như phần lưng đầy vảy của con vật.
Theo Pugh, thành phố Nixtun-Ch'ich' là ví dụ duy nhất về di chỉ khảo cổ từ thời Maya được xây dựng phỏng theo cá sấu. Nhưng nhóm nghiên cứu cũng nhấn mạnh cần tìm thêm bằng chứng như đồ tạo tác hay tác phẩm nghệ thuật mô tả thành phố bên cạnh một con cá sấu để củng cố giả thuyết thiết kế trên nằm trong chủ ý xây dựng của người Maya cổ đại.
An Khang (Theo Newsweek)