Đầu tháng 5, video với nội dung "Foxconn không còn. Cả Trịnh Châu im lặng" lan truyền trên các mạng xã hội Trung Quốc. Video được quay tại một thị trấn cách Công viên Khoa học và Công nghệ Foxconn Trịnh Châu vài kilomet. Trong đó, các ký túc xá cửa đóng then cài, gần như không có người ra vào. Nhà hàng, quán ăn vắng khách, đường phố yên ắng, hàng dài xe buýt nằm im trên đường. Khung cảnh hoang vắng bao trùm cả thị trấn - nơi Foxconn đặt nhà máy lắp ráp iPhone lớn nhất thế giới.
Ngay sau đó, hàng loạt video có nội dung tương tự xuất hiện. Một video thu hút 5,8 triệu lượt xem có tiêu đề "Foxconn thật sự đã rời đi, làm ảnh hưởng lập tức đến các cửa hàng xung quanh" mô tả hàng dài quán xá treo bảng đóng cửa, các trung tâm thương mại chỉ lác đác vài người bán, không có khách tham quan, đồ đạc vương vãi khắp nơi.
Một trong những video mô tả "thành phố iPhone" ở Trịnh Châu đầu tháng 5. Video: Zhu Ni Laisheng
Theo China Business News, 10 năm trước, khi Foxconn chưa đến, nơi đây chỉ là một thị trấn nhỏ với hơn 10.000 dân. Nhưng đến 2013, nhà máy của Foxconn đi vào vận hành, thu hút hàng triệu lao động từ khắp Trung Quốc đổ về. Các nhà hàng, khu trọ mọc lên, "thành phố iPhone" trở thành một nơi sầm uất.
Zhang Mei, một người dùng trên Douyin - TikTok phiên bản Trung Quốc, bình luận: "Foxconn đã chuyển nhiều dây chuyền sản xuất đi. Nơi này như bị ném ngược về thời còn là làng quê yên vắng".
Dù có ký túc xá, nhiều công nhân Foxconn vẫn thích ở trọ bên ngoài cùng bạn bè, gia đình. Guo Zhengang, chuyên cung cấp dịch vụ nhà trọ, nói anh có 30 phòng cho thuê nhưng thời gian này chỉ có duy nhất một khách. Người đó cũng mới rời đi tuần trước do Foxconn giảm lương, không còn đủ để trang trải cuộc sống.
Jun Zhi Qiyi, chủ tiệm cắt tóc gần nhà máy Foxconn, cho biết anh đã hoạt động ở đây 7 năm. Đây là lần đầu anh chứng kiến khung cảnh đìu hiu như thế. "Tháng 5 là mùa thấp điểm nhưng các năm trước cũng không đến nỗi ảm đạm vậy. Thị trấn im lặng bất thường, nhiều ngày không có khách nào đến cửa hàng tôi", anh nói.
Một góc vắng vẻ của "thành phố iPhone" ở Trịnh Châu, Trung Quốc hồi tháng 4. Ảnh: Ma Jichao/Yicai
Theo IT Times, một trong những nguyên nhân khiến nơi đây trở nên hoang vắng là một cuộc di tản đang diễn ra tại nhà máy iPhone. Quy mô sản xuất ngày một thu hẹp, thu nhập của công nhân từ 10.000 nhân dân tệ (34 triệu đồng) vào mùa xuân đã giảm xuống còn 3.000-4.000 nhân dân tệ (10-13,6 triệu đồng) từ tháng 3.
Zaho Tuo, từng tham gia lắp ráp iPhone, cho biết thu nhập của anh giảm một nửa, thấp hơn cả ở quê anh. Tuo nói làm trong nhà máy như một trò may rủi khi công nhân không được chọn làm ở bộ phận nào, việc nhiều hay ít. Cuối cùng, anh quyết định nghỉ để về quê.
Reuters nhận định "mùa xuân" ở nhà máy iPhone đang qua đi trong bối cảnh các xưởng lắp ráp thu hẹp quy mô, lợi nhuận thấp, đơn đặt hàng ít. Một số nhà máy đang đưa dây chuyền sản xuất khỏi Trung Quốc. Ấn Độ được xem là điểm đến tiềm năng.
Thống kê của Hiệp hội Điện tử và Di động Ấn Độ từ tháng 4/2022 đến 2/2023 cho thấy giá trị xuất khẩu smartphone của Ấn Độ đạt 9 tỷ USD, trong đó iPhone chiếm hơn 50%. Đối tác tuyển dụng của Foxconn cho biết trong quý đầu năm, các đơn hàng nhà máy Trịnh Châu, Thẩm Quyến giảm mạnh. Nhu cầu tìm kiếm công nhân theo đó cũng biến mất. Một người trong nhà máy nói: "Nhiều đơn hàng được chuyển đến Ấn Độ. Từ năm ngoái, một số quản lý cũng đã được luân chuyển công tác đến quốc gia này".
Công nhân Foxconn rời đi trong đêm do lo ngại Covid-19 hồi tháng 11/2022. Ảnh: AP
Vào tháng 2, Bloomberg cho biết Foxconn đã lên kế hoạch xây dựng nhà máy trị giá 700 triệu USD ở bang Karnataka, miền Nam Ấn Độ do Apple muốn chuyển 25% dây chuyền sản xuất sang quốc gia này. Cơ sở mới dự kiến tuyển dụng gần 100.000 lao động, tương đương một phần ba số nhân công tại nhà máy Foxconn Trịnh Châu.
Khung cảnh vắng lặng ở "thành phố iPhone" cũng trở thành chủ đề gây tranh cãi trên mạng xã hội Trung Quốc. Nhiều người đổ lỗi Foxconn chuyển dây chuyền sang Ấn Độ khiến nơi đây không còn là thủ phủ iPhone. Số khác cho rằng chính những xung đột diễn ra trong nhà máy khiến Apple phải tìm phương án khác.
Theo một số nhà phân tích, Foxconn cũng không có lựa chọn khác vì hợp đồng lắp ráp iPhone của họ ngày càng ít. Mới đây, chuyên gia phân tích thị trường Ming-chi Kuo cho biết Foxconn có thể sẽ không còn là đối tác chính của Apple trong việc sản xuất iPhone. Luxshare được cho là sẽ phụ trách lắp ráp độc quyền iPhone 16 Pro Max. Nếu đúng, đây là lần đầu trong lịch sử, Foxconn mất quyền sản xuất mẫu iPhone cao cấp mới nhất của Apple.
Jun Zhi Qiyi cho rằng đến tháng 7 - hai tháng trước khi iPhone mới ra mắt, nơi đây sẽ tấp nập trở lại. Tuy nhiên, nhiều người tin dù mùa cao điểm đến, Trịnh Châu cũng khó quay lại thời hoàng kim. Những công nhân như Zaho Tuo nói anh sẽ không trở lại vì công việc và lương đều đã thấp đi đáng kể.
"Không thể phủ nhận thực tế rằng vài năm qua, cuộc sống của công nhân ở đây ngày càng khó khăn. Không có họ, 'thành phố iPhone' sẽ lụi tàn rồi biến mất", một tài xế đưa đón công nhân nói.
Khương Nha